Din ve toplum ekseninde 2000`li yıllarda yeni dindar kadın söylemi

Abstract

Bu çalışmada 2000'li yıllarda İslami harekette kadın aktörlerin bireyselleşmeleri ve özneleşme süreçlerine bakıldı. İslamcılığın yükselişinde kadın kimliğinin merkezi öneminden hareketle 1980'lerden itibaren oluşan kamusal-özel alan gerilimlerinin bugün aktörün kimliğini ve İslami hareketi hangi kavramlar ve ilişkiler üzerinden etkilediği incelendi. Bu bağlamda İslami kadın aktörlerin modernlik, İslamcılık, sekülerlik, toplumsal cinsiyet, demokratikleşme ve çoğulculukla etkileşimleri gözlemlenerek hareketin ve aktörün dönüşümünün bu kavramlar üzerinden gösterilmesi amaçlandı.Araştırma derinlemesine görüşmelere, İslami kesim kadın yazarlarının görüşlerinin taranmasına ve çalışmada edinilen gözlemlere dayandırıldı. İslami dernek, grup ve sivil toplum örgütlerinden kadınlarla yapılan görüşmelerin değerlendirilmesi çalışmanın ana kısmını oluşturdu. Araştırma niteliksel veri analiziyle yapılandırıldı.Araştırma bulguları eğitim, meslek edinme, ekonomik refah, kamusal alandaki yatay ilişkilerin çoğalması gibi unsurların bireyselleşmeleri arttırdığı, yeni kimliklerin modernlik ve gelenekselliğin sınırlarını değişime uğrattığı yönündedir. Kadın aktörler kamusal alan sınırlarını sorgulayıcı tutumlarını özel alanın muhafazakar kalıplarını eleştirerek sürdürüyorlar ancak bu alan kimliğin İslamcılıkla özdeşimi nispetinde gerilimler barındırmaktadır. Gelenekle iç içe geçmiş İslami cinsiyet kodlarının eleştirisi, özel alandaki cinsiyet kalıplarının kamusal alandaki sürekliliği ve İslami kolektif kimliğin kadınlar üzerindeki temsil özelliği sorgulanarak gerçekleşiyor. Cemaat kimliğindeki hiyerarşik yapının ve aidiyetin kırılması anlamına gelen bu ayrışmayı kimliğe alınan mesafe yani özdüşünümsellikler belirliyor. Nesnel ve öznel sekülerlik ayrışmasının yapılması ortak toplumsal alan imkanıyla bütüncül İslami yaklaşımları öteleyen, hareketin toplumsal dönüşümünü etkileyen diğer önemli unsur. 1980'lerdeki çatışmacı ?tebliğ? anlayışının kendini ifade etme ?sunma? anlamına dönüşmesi de İslami hareketin sınırlarına çekilişini gösteriyor. Aktörlerin sivil insiyatif bilinci, demokrasi, insan hakları ve çoğulcu yaklaşımların İslami söylemle uyumluluğu vurgulanarak gelişiyor. Özetle kadın aktörler farklılaşıyorlar ve yeni bir İslami söylemin temellenmesine öncülük ediyorlar.

This MA thesis examines the individualization and process of subjectification of women actors in Islamic movement in 2000s. Based on the central importance of woman identity in rising Islamic movement, this study searches for the concepts and relations, through which the identity of today?s actor and Islamic movement take shape since the emergence of tensions between public-private spheres in 1980s. In this context, the interaction of Islamic women actors with modernity, Islam, secularization, gender, democratization and pluralism is observed and it is aimed at pointing out the transformation of movement and actor through these concepts.This study is based on in-dept interviews, scanning the views of Islamic women writers and observations obtained during the research. The main part of this study consists of the evaluation of interviews with the women from various Islamic society, group and civil society organizations. It is also structured with qualitative data analyses.Research results show that education, taking up a profession, economic welfare, the increase of horizontal frame of relationships and similar factors increase the process of individualization and new identities change the boundaries of modernity and tradition. Women actors adopt critical attitudes toward the boundaries of public sphere while criticizing the conservative patterns of private sphere. However, private sphere also includes tensions for İslamic women actors. The criticism of Islamic gender codes intertwined with tradition, prevalence of gender patterns of private sphere in public sphere and representation of women by Islamic collective identity are questioned. It is the critical distance taken towards Islamic identity or the self-reflexivities which determines the break of hierarchical structure and belonging in the identity of religious community. The distinction made between subjective and objective secularism suspending the monolithic Islamic approaches based on the possibility of a common social sphere is another important factor. Transformation of the understanding of aggressive ?notification? in 1980s into self-expression, `presentation? shows the withdrawal of Islamic movement to its borders. Civil initiative consciousness of actors develops by emphasizing the compatibility of Islamic discourse with democracy, human rights and pluralist approaches. In brief, women actors evolve and pioneer for the development of a new Islamic discourse.