A review of Afghan nationalismin two centuries (19th & 20th)

Abstract

Bu tez iki yüzyıllık- 19. Yüzyıl, esas olarak Afgan milliyetçiliğin yükselişinin ikinci yarısı ve 20. Yüzyıl, Afgan milliyetçiliğin gelişmesini- inceleyerek Afgan Milliyetçiliğin yükselişi ve gelişmesini ele almaktadır. Bu çalışmada, mevcut olan çalışmalar ve araştırmalardan farklı olarak, uluslararası araştırmacılar açısından değil, yerel (Afgan) perspektiften Afgan milliyetçiliği tanıtmak için çoğunlukla yerel anlatıların güvenilir bir kaynak olarak kullanılmasına çalışılmıştır. Üstelik, Afgan milleti, milliyetçilik ve Durand Hattı'nın rolü ile ilgili perspektiflerin ve kaynakların dengesi hatın her iki tarafında ( Afganistan ve Pakistan'da) yaşayanların anlatılarında dikkatte alınmıştır. Bu çalışmada Afganistan'daki Afgan milliyetçiliği bakımından ve Pakistan'daki Peştun milliyetçiliği bakımından kesişen noktalara temas edilmiştir. Çalışmanın dengeli ve çok tarflı bakış açılarını yansıttığından emin olabilmek için dört dil, ağırlıklı olarak Afganca/Peştunca, Farsça/Darice, İngilizce ve nadiren Urduca'daki tarihi metinler, akademik araştırmalar, çalışmalar ve konferansların raporları kaynak olarak kullanılmıştır. Afgan milliyetçiliğinden söz ederken karşılaştığımız sorular: İlk olarak, Afgan kelimesi ne anlama gelir ve Afganistan'ın tarihi nedir? İkici olarak, Afgan milliyetçiliği ne zaman ve nasıl ortaya çıktı, ortaya çıkışındaki etkenler neydi ve kilit aktörleri kimlerdi? Üçünü olarak, neden Pakistan ile olan güney ve doğu sınırı Durand Hattı olarak bilinir ve neden Afgan milliyetçiler ve Pakistan'daki Peştun milliyetçiler Durand Hattı üzerine ana unsur olarak odaklanmaktadırlar? Bu kilit sorulara cevap vermeden öncce biz milliyetçiliğin genel bakışı, milliyetçiliğin tarihi ve küreselleşme ile olan ilgisine bakmaya çalışacağız. Sosyal bilimciler ve milliyetçiler arasında milliyetçiliğin kökleri ve eskiliği üzerine tartışmalar hala devam etmektedir. Anthony Smith ve milliyetçilik üzerinde önde gelen araştırmacılar çağdaş milliyetçiliği eski etnik kökenlerin gelişmiş ve modifiye olmuş şeklindeki devamı olarak çağdaş milliyetçiliği haklı çıkararak milliyetçiliğin köklerini eski etnik kökenlerde aramaktadırlar, ancak geri kalanı bu düşünceye karşı çıkmakta ve milliyetçiliğin endüstirleşme ve 18.yüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılın başlarında modern devletlerin ortaya çıkışıyla ilişkili olduğunu savunmaktadırlar. Böylece bu açıdan bakıldığında milliyetçilik nispeten yeni bir olgu olup çağdaş-öncesi dönemlerle ilişkilendirilemez. Sosyal bilimciler tarafından küreselleşmenin, milliyetçiliğin önemimini azalttığını öngördüğüne-hatta küreselleşmiş dönemde milliyetçiliğin hayatta kalmasının muhtemel olduğunu öne sürdüğüne- rağmen Soviet-sonrası cumhuriyetlerin ortaya çıkışıyla küreselleşmeye olan bu heves sarsılmıştır. Böylece, küreselleşmenin hızla ilerlemesine rağmen milliyetçiliğin önemini görmezden gelmek zordur. Aynı zamanda etnik köken hala milliyetçilikte önem taşımakta, bu yüzden Pakistan milliyetçiliğin ve Pakistan'daki Peştun etnik kökenin marjinalleşmesinden bahseden Mandokhil(2015) ve Sırp milliyetçilliğin kötü imajına işaret edecen Calhoun (2007) gibi politikacıların etnik köken odaklı tanımlarından dolayı bazen milliyetçilik olumsuz bir imajla karşımıza çıkmaktadır.Orta Asya ile güney Asya arasında köprü olarak Asya'nın merkezinde yer alan Afganistan'ın stratejik konumu itibarıyla bölgenin politik ve stratejik manzarasında Afgan milliyetçiliği büyük önem taşımaktadır. Tarih açısından bakıldığında, Afganlar bölgenin yerli sakinleridir, ancak bu coğrafi bölge eski Ariana'dan tartışmalı Horasan'a ve daha sonra Afganistan'a kadar farklılık gösterebilmektedir. Tarihçiler Horasan'ın Afganisan'ın tarhihi bir isim olduğunu reddetmekte ve şimdiki Afganistan ile iran arasındaki bir bölge olduğuna inanmaktadırlar. Horasan'ın şimdiki Afganistan coğrafyasını kapsayan bir krallık veya imparatorluk olduğunu kanıtlamak zordur. İran'da hala Afganistan'a komşulukta olan bir şehir Horasan diye adlandırılmaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısında, Amir Sher Ali Han'ın modernleşme ve dil reformu odaklı ulus oluşturma çabaları Afgan milliyetçiliğin temelini oluşturmuştur. 19. yüzyılın sonlarında, Emir Abdül Rahman Han'ın istikrar çabaları, sert işkenceler, idamlar ve sürgünler dahil olmak üzere daha çok istikrar odaklı bir yaklaşım idi- ki uzun sürede Afganistan'da birleşmiş ve güçlü bir ulus olmasıyla sonuçlanmış olup sosyal, güvenlik ve ekonomik başarılar elde ettiğinden dolayı milliyetçiler için önem taşımaktadır. Oysa ki, 1893'Te Hindistan ile güney ve doğu sınırlarını kurma niyetinde Durand Antlaşmasını imzalayarak milletinin ve toprağının yarısnı Britanya Hindistanı'na verdi ve Afgan milletini ikiye bölmüş oldu. Emir'in mutlak istikrar için katı stratejisinin bir parçası olarak, 1880 ve 1890'lardaki sürgün ve zorunlu yeniden-yerleşim, ülkenin kuzey ve güneyindeki zayıflamış aşiret dinamikleri ve etnik dengeleriyle istikrar sağlamıştır. Bununla birlikte, yeniden-yerleşimin ilk aşaması, zorunlu olması itibarıyla ve yeniden-yerleştirme öncesi tesislerin olmadığından dolayı zor olsa da Afgan milletini daha güçlü kıldı ve aynı zamanda ekonomik ve sosyal sonuçlar elde etti. Bu nedenle, bu inisiyatif 20. yüzyılda Emir Amanullah Han'ın saltanatı döneminde milliyetçiler tarafından ikinci bir aşamada uygulandı.20. yüzyılda Afgan milliyetçiliği şu şekilde yeni bir biçim aldı: 1) Bir taraftan genç Afgan milliyetçileri milliyetçi çabalar için Habibya lisesini merkez olarak kullandılar; 2) hem medyanın hem de ülkenin sosyal ve siyasal coğrafyasında büyük etkileri olan milliyetçi düşünceleri için yazılı medyadan yararlanma fırsatını yakaladılar.Güneyde Britanya Hindistanı'ndan çok sayıda saldırılar ve kuzeyde Rus Çar'larından gelen tehditler, buna ek olarak kraliyet aileleri arasındaki iç çekişmeler ve iç savaşlar Afgan hükümdarların geniş bölgelerden vazgeçip kaybedmelerine, hatta 19. yüzyılın sonlarındaki Durand Anlaşması'na varmalarına ve Afgan hükümdarı Emir Abdulrahman Khan'ın Afganistan topraklarının yarısını Britanya Hindistanı'na kaybetmesine sebep oldu. Günümüzde Pakistan İle güney ve doğu sınırı, Durand Hattı olarak bilinmekte, ama 1893'te imzalandığı tarihten itibaren hiçbir Afgan hükümeti tarafından tanınmamış ve milleti ikiye böldüğünden dolayı hatın her iki tarafında yaşayan ve aynı etnik köken, dil, din ve kültürü paylaşan Peştunlar tarafından sürekli olarak kınanmıştır. Bu durum, Durand Hattı'nın sadece Afganistan ve Pakistan'ın politik ve stratejik manzarasında çekirdek konu olarak değil, belki Afgan milliyetçiliğin ve Afgan ulusuna ilişkin herhangi söylemin merkezinde yer almasının asıl sebebidir. Aynı zamanda, Durand Hattı Pakistan'daki Peştun mücadelelerine esastır. Bu bağlamda Durand Hattını bir sınır olarak reddetme mahiyetinde Pakistan'daki Peştun lideri ve milliyetçi Abdul Ghafar Khan/Bacha Khan 1988'de Afganistan'ın Jalal Abad şehrinde toprağa verilmiştir. Bacha Han'ın ölüm töreni için yıllık sınır ötesi etkinlik, Pashtun dayanışması ve Durand Hattı'nın hem Afganistan hem de Pakistan tarafında yaşayan Peştun halkı tarafından reddedilmesinin açık beyanı için bir fırsattır. Bununla birlikte, Pakistan'daki bir kısım Peştunlar, Afganistan'a katılma ya da bağımsız Peştunistan'ı kurma niyetinde olmayabilir.Anahtar Kelimeler: Afgan Milliyetçiliği, Uluş Oluşturma Çabaları, Durand Hattı,Büyük Afganistan, peştunistan

This thesis reviews the rise and growth of Afghan Nationalism in two centuries, the 19th century mainly the second half for the rise of Afghan nationalism and the 20th century for development of Afghan Nationalism. In this study, unlike the most of available works and researches, it has been tried to use reliable local narratives as source the most, in order to introduce Afghan nationalism from local (Afghan) perspective, rather than the international researchers' angle. Moreover, the balance of perspectives and resources has been considered in the narratives from the both (Afghan and Pakistan) sides of the Durand Line with regards to the Afghan nation, nationalism and the role of Durand Line. This study has touched upon the cross-cutting points from the Afghan nationalism point of view in Afghanistan and Pashtun nationalism point of view in Pakistan. History texts, academic researches, studies and conferences reports in four languages, manly Afghani/Pashto, Persian/Dari, English and rarely Urdu language used as sources to make sure the study reflects balanced multilateral standpoints. While talking of Afghan nationalism, valid questions we may face, are: Firstly, what is the term Afghan and what is the history of Afghanistan? Secondly, when and how the Afghan Nationalism was established, which factors involved in its emergence and who were the key actors? Thirdly, why is the southern and eastern frontier with Pakistan named as the Durand Line and why the Afghan nationalists in Afghanistan and Pashtun nationalists in Pakistan concentrate on Durand Line as core? Before, these key questions are answered, we will try to look at the general overview of nationalism, the history of nationalism and its relation with globalization. This thesis provides a brief introduction of the general overview of nationalism, the major types of nationalism and the importance of nationalism in globalized era; and talks about the history and antiquity of the term Afghan; With the history of over 1700 years, how the term (Afghan) adopted as the national identity of all the citizens in course of centuries more particularly the last two centuries both in local and international narratives. The study requires to put some lights on the historical background of Afghanistan from a region located in the neighborhood of Khorasan and Turkistan regions to a country and then to an empire (Afghanistan empire/ Durani empire).Nation building efforts in Afghanistan and the construction of the foundation of Afghan nationalism a well as the rise of Afghan nationalism have been deliberated within second half of 19th century with more emphasis on the north-south resettlements programs along with major social and political reforms aimed modernization; the nationalistic struggles within secret groups hidden from the government eyes and then the new face of Afghan nationalism with full government support, role of media and modern educational institutions in early 20th century.The 2640 km long southern and eastern frontier of Afghanistan with Pakistan has not been recognized by the Afghan governments throughout the contemporary history as international border despite regime changes occurred with major ideological crack and variances. From the day the (Durand Agreement) signed (12 November 1893) till now, this frontier is named as Durand Line and challenged by Afghan states by Afghans/Pashtuns on the both sides of the line. We will look at the history of Pashtun nationalism and the effects of Durand Agreement (Durand Line) both on Afghan nationalism in Afghanistan and Pashtun nationalism in Pakistan in addition to the relations between these two nationalisms. Pashtun nationalism in Pakistan cannot be disconnected from Afghan nationalism, it can be defined vertically as subordination or at least horizontally side by side (Pashtun nationalism – Afghan nationalism) equally the two faces the same coin. Pashtun nationalists in Pakistan have been using Afghan identity the same as Pashton one. I will try to keep the balance of Pashtun nationalists' viewpoints and Afghan nationalists' viewpoints for balanced multilateral arguments. Keywords: Afghan Nationalism, Nation Building Efforts, Durand Line, Pashtunistan, Great Afghanistan