Akılcı Duygucu Davranışçı Kuram ve öz-belirlenim kuramı çerçevesinde yeni bir ölçek: Akılcı-Duygucu Öz-Belirlenim (ADÖB) Ölçeğinin geliştirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, Öz-Belirlenim Kuramı (ÖBK) ile Akılcı Duygucu Davranışçı Kuram (ADDK) biraraya getirilerek, Akılcı Duygucu Öz-Belirlenim Ölçeği (ADÖB) olarak isimlendirilen bir ölçek ortaya konuldu. Araştırma sadece bir ölçek geliştirmesi olarak değil ancak iki kuramın ilerde birlikte değerlendirebileceği yeni bir psikoterapötik yaklaşıma öncülük etmesi beklentisi ile gerçekleştirildi. ADÖB'ün amacı temel psikolojik ihtiyaçlar olarak ÖBK'da belirtilen özerklik, yeterlilik ve ilişkili olma ihtiyaçlarının ışığında, ergenlik çağındaki çocuklarda akılcı olmayan inanışları ölçmektir. Maddelerin yazım aşamasında kuramsal temeller dikkate alınarak ölçeğin üç alt boyutu, özerklik ihtiyacı akılcı olmayan inanışları, yeterlilik ihtiyacı akılcı olmayan inanışları ve ilişkili olma ihtiyacı akılcı olmayan inanışları olarak adlandırıldı. ADÖB'ün 51 maddesinin psikometrik nitelikleri test edildi. Bu çalışma, klinik (N=220) ve klinik olmayan (N=383) örneklem üzerinde gerçekleştirildi. ADÖB'ün faktör yapısını, güvenilirliğini ve yapısal geçerliliğini değerlendirmek için dört çalışma gerçekleştirildi. Bu çalışmada, geçerlilik ve güvenilirlik analizleri araştırmanın hipotezini desteklemiş ve olumlu sonuçlar vermiştir. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri üç faktörlü yapıyı işaret etmektedir. Eklerde rapor edildiği gibi, hem klinik olmayan hem de klinik örneklemde madde düzeyinde gerçekleştirilen açımlayıcı faktör analizleri, özellikle klinik örneklem veri setinde çok açık bir şekilde üç faktörlü yapıyı ortaya koymuştur. Güvenlirlik analizleri iç tutarlılık değerlerinin ölçeğin alt grupları arasında .76 ve .88 arasında değiştiğini göstermektedir. Test-tekrar test yöntemine dayalı güvenilirlik katsayıları ise özerklik ihtiyacı akılcı olmayan inanışları boyutu için .88, ilişkili olma ihtiyacı akılcı olmayan inanışları boyutu için .77, yeterlilik ihtiyacı akılcı olmayan inanışları boyutu için .91 olarak tespit edilmiştir. Bu sonuçlar ADÖB'ün test-tekrar test güvenilirliklerinin yüksek olduğunu ve ölçeğin kararlı ölçümler yapabildiğini göstermiştir.Dış kriter geçerliliği çalışmasında ADÖB'ün şu ölçeklerle ilişkisine bakılmıştır: Reynolds'un Ergenler İçin Uyum Süreçleri Taraması Ölçeği (REİDTÖ), Duygu Durum Rahatsızlıkları Profili Ölçeği (DDRP), anne ve babadan algılanan Temel Psikolojik İhtiyaçlar Ölçeği (TPİÖ). Sonuçlar ADÖB'ün bu üç ölçek ile orta ve yüksek derececede ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. Araştırma sonuçlarına göre, ölçek, psikoterapi alanına ADDT ve ÖBK'nın kuramsal çerçevelerinin bir araya getirildiği farklı bir yaklaşımı önerebilir.

In this study, Rational Emotive Behavioral Theory (REBT) and Self-determination Theory (SDT) brought together in order to develop a new scale operationalized as Rational Emotive Self Determination Scale (RESD). Purpose of research is not only to develop a scale but also to lead a new psychotherapeutic approach which would be an integration of REBT and SDT in future. The scale's aim is that among adolecsents, measuring irrational beliefs in the light of autonomy, competence and relatedness as basic psychological needs which underlined in SDT. The psychometric properties of 51 items of RESD was tested. The study conducted on clinical (N=220) and non-clinical (N=383) sample. Four studies were conducted to confirm the factor structure of the RESD, reliability of the scale and to assess its construct validity. In the study, in terms of the validity and reliability analyzes confirmed theoretical expectations and have yielded positive results. Results of exploratory and confirmatory factor analyses demonstrated that this scale yielded three factors. As reported in the appendix, both non-clinical and clinical sample of the resulting structures on the data item-level exploratory factor analysis, especially in the clinical sample data sets very clearly revealed the structure of the three factor structure. Reliability analyses showed internal consistency coefficient ranging from .76 to .88 among subscales. Test–retest reliability was conducted to examine the reliability of subscales showed that reliability coefficents are .88 for irrational beliefs of autonomy needs, .77 for irrational beliefs of relatedness needs and .91 for irrational beliefs of competence needs, which can be concluded the test-retest reliability of RESD was high. Test- retest analysis has provided sufficient evidence that RESD can make stable measurements.In order to confim its concurrent validity, RESD was tested with, first, Reynolds Adolescent Adjustment Screening Inventory (RAASI), Profile of Affective Distress (PAD), Basic Psychological Needs Scale (BPNS) which addresses need satisfaction of competence, autonomy, and relatedness from parents. The results showed that correlation between RESD and these three scales is ranging from medium to high. According to these promising results, the scale may suggest a different approach to psychotherapeutic field in the means of integrating both REBT and SDT theoretical frame works.