Nurettin Topçu and the first decade of his Anatolianist journal: Hareket (1939-49)

Abstract

Hareket 1939 ve 1982 seneleri arasında aralıklarla 187 sayı olarak Türkiye'de yayınlanmış bir düşünce dergisidir. Lise öğretmeni, yayıncı, filozof ve önde gelen bir kamusal entelektüel olan Nurettin Topçu (d. 1909, ö.1975) Hareket'in kurucusu, aynı zamanda başlıca yazarlarından ve idarecilerindendir. Benim çalışmam derginin ilk on yıllık (1939-49) döneminde Anadolu ile sınırlı bir vatan fikrini merkeze alan bir Türk milliyetçiliği olan Anadoluculuk/Anadolucu milliyetçilik kapsamına giren öğeleri tespit amaçlı bir araştırmadır. Anadoluculuk, Türk milliyetçiliğinin görece az çalışılmış ve önemsiz görünen bir dalıdır. Bununla birlikte Cumhuriyet Halk Partisi'nın sağ kanadı ve Türk-İslam Sentezi dahil olmak üzere çok sayıda siyasi akım üzerinde etkili olmuştur. Hareket'te Anadolucu milli tarih anlatısı 1071 yılında başlamaktadır. Bu anlatıda İslam öncesi ve Anadolu öncesi geçmiş yok denecek kadar az bir derecede, oldukça seçici ve çelişkili bir şekilde yer almaktadır. Anadolu'da miras alınan yerleşik hayat ve zirai üretim ile İslam, milletin başlıca yapıtaşları olarak görülmektedir. Osmanlı İmparatorluğu tarihi, kısmen beğenilen kısmen nefret edilen ve kronolojik sınırları son derece muğlak devirlerle ele alınmaktadır. 1876 ve 1908 anayasal reformları övülmekte ancak nihai amaç bir cumhuriyet olduğu için yetersiz bulunmaktadır. II. Abdülhamit'in saltanatı, İttihat ve Terakki yönetimi ve CHP tek parti devri sıkça ve şiddetle eleştirilmektedir. Hareket'teki yoğun cumhuriyetçi söylemde `Kurtuluş Savaşı` ve ilk milli meclis benimsenmekte fakat 1923-45 tek parti yönetimine yönelik sert eleştiriler yer almaktadır. Öyle ki bu eleştiriler derginin hükümet tarafından bir kez kapatılmasına neden olacaktır. 1949 yılı itibariyle milli tarih anlatısı, açıkça olumlu karşılanan çok partili sisteme geçiş ile sona ermektedir. Bu geçiş, 1939-49 dönemi Hareket yazarlarının bakış açısında millet yani `Anadolu'nun Müslüman Oğuz Türkü` için umut adına bir dönüm noktasıdır.

Hareket is a journal, specifically a `journal of ideas` (fikir mecmuası) published intermittently between 1939 and 1982 in 187 issues in Turkey. Nurettin Topçu (b. 1909, d. 1975), a high school teacher, publisher, philosopher and prominent public intellectual, was the founder, and one of the chief contributors and administrators of this periodical. My research is on the first decade of the journal (1939-49), seeking out the themes of Anatolianism/Anatolian nationalism (Anadoluculuk/Anadolucu milliyetçilik), a version of Turkish nationalism centered on the idea of a homeland limited to Anatolia. Anatolianism is a relatively less studied and seemingly insignificant version of Turkish nationalism. However, it influenced a large number of political movements including the right wing of the Republican People's Party and the Turkish-Islamic Synthesis. In Hareket, the narrative of Anatolianist national history begins in 1071 and pre-Islamic, pre-Anatolian pasts are barely included in a very selective and contradictory way. Sedentary life and agricultural production inherited in Anatolia and Islam are considered major constituents of the nation. The history of the Ottoman Empire is approached in a partially hated and liked periods whose chronological edges are very vague. Constitutional reforms of 1876 and 1908 are praised but considered unsatisfactory because the ultimate goal is a republic. The reign of Abdülhamit II, the rule of CUP and the Kemalist one-party era are strongly and frequently criticized. The rich republicanist discourse in Hareket embraces the `War of Independence` and the first national assembly but includes harsh critique of one-party rule of 1923-45 to a degree that the journal is once closed by the government. By the year 1949, the narrative of national history ends with the explicitly acknowledged transition to multi-party system, a new turning point of hope for the nation, or the `Muslim Oguz Turks of Anatolia` according to writers of Hareket between the years 1939 and 1949.