Edebi haz ve Roland Barthes

Abstract

Roland Barthes 1973 tarihli eseri Metnin Hazzı'nda (Le Plaisir du texte) kendinden önceki estetik haz fikirlerinin izinde bir metinsel haz kuramı sunar. Bu haz iki türlüdür: Ya kültürün içinden gelip hoşnut bırakır, ya da toplum dışı nitelikler kazanıp kültürel dayanakları sarsar, okurun rahatını kaçırır. Barthes'ın okurun aldığı hazza dayalı estetiği bir tarafta bu ayrımı takibe alarak sosyo-politik göndermeleriyle hazcılık savunusu yaparken diğer tarafta metnin verdiği hazzı maddeleştirme çabası güder. Eserin, estetik hazzın tarihsel sürecindeki yerini Platon'un, Aristoteles'in, Immanuel Kant'ın, Edgar Allan Poe'nun, Oscar Wilde'ın, Rus Biçimcilerinin ve Sigmund Freud'un konu hakkındaki düşünceleri ışığında değerlendirmek, yayınlandığı zaman iki uçta tutkulu eleştirilerle karşılaşan bu metnin anlaşılması için gerekli perspektifleri sunmaktadır. Yine Barthes'ın ardından metinsel haz hakkında görüş bildiren Hans-Robert Jauss ve Peter Brooks'un katkılarıyla Metnin Hazzı günümüzde okuma hazlarının ifadesi için önemli bakış açıları üretir. Barthes'ın eseri metnin haz veren özelliklerine dair bir katalog niteliği taşımasının yanı sıra, okurun hazzı bir hak iddiası olarak talep etmesi gerektiğinin de altını çizerek bir edebi haz nosyonu ileri sürer.

In his Le Plaisir du texte, published in 1973, Roland Barthes presents a theory of textual pleasure. The notion of pleasure gained through reading a text comes two-fold: it either comes from culture and contents the reader, or it manifests an asocial nature, unsettles his cultural assumptions and disturbs him. On one hand Barthes's aesthetics, based upon readers's pleasure, follow this dual nature and provide socio-political arguments to defend hedonism; on the other, its effort is to materialize the pleasure of the text and to come up with the concept of literary pleasure with its varied features. For that matter, Le Plaisir du texte is much like a catalogue for pleasures of reading a text. Barthes also puts emphasis on the readers's right to pleasure, for the notion of literary pleasure needs readers's awareness. In order to understand his work and its position among other studies of aesthetic pleasure, one could refer to the ideas of this eclectic list of philosopers, thinkers, theoricians and writers: they include Platon, Aristoteles, Immanuel Kant, Edgar Allan Poe, Oscar Wilde, Russian Formalists, Sigmund Freud, Hans-Robert Jauss and Peter Brooks. Reading through their works elucidates Barthes's much discussed, much criticized book and provides an understanding of literary pleasure in the here and now.