Merhamet yorgunluğu düzeyinin çalışanların motivasyonu ve iş doyumlarına etkisi: Sağlık çalışanları üzerinde bir uygulama ve kamu-özel hastane karşılaştırması

Abstract

Merhamet kavramı; bireyin, yaşadığı kötü ve acı olaylardan etkilenmesi sonucu ortaya çıkan üzüntü ve acıma hissi olarak tanımlanmaktadır. Birey, üzüldüğü ve acıdığı başka bir bireye yardım etmek için kendini onun yerine koymakta, onunla aynı acıyı hissetmekte ve yardım etmek için kendini ona adamaktadır. Motivasyon, çalışan bireyin iş yapmayı istemesi kavramıdır. Çalışma isteğinin olabilmesi için bireyin hedefleri ve amaçlarıyla, çalıştığı kurumdaki hedeflerin aynı yönde olması gerekir. Bireyin çalıştığı kurumla ilgili olarak memnuniyet hissi ve bireyin işine karşı geliştirdiği olumlu tutum ise iş doyumu olarak adlandırılmaktadır. Merhamet yorgunluğu, sağlık çalışanlarında gözlenen fiziksel, duygusal ve zihinsel yorgunluk olarak tanımlanan, motivasyon ve iş doyumunda azalmaya yol açan zihinsel bir durumdur. İnsanın kendisini bunalmış, yorgun, kimsesiz, çaresiz ve tükenmiş hissetmesine neden olabilmektedir.Bu çalışmanın amacı, merhamet yorgunluğunun hekim dışı sağlık çalışanlarındaki etkisini belirlemek ve motivasyon düzeyleri ile iş doyumları açısından ilişki olup olmadığını ortaya çıkarmaktır. Bu tez çalışmasında elde edilen bulgulara göre, motivasyonu bozulan ve/veya çalıştığı işte doyuma ulaşmış sağlık çalışanlarına yönelik yeni ve özgün projelerin yapılması amaçlanmıştır.Bu tez çalışmasının kapsamını, 109' u erkek, 301' i kadın olmak üzere toplam 410 hekim dışı sağlık çalışanı oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının 281' i 20-29 yaş aralığındadır. Sağlık çalışanlarının departmanlarına bakıldığında; 68 kişinin dahili hasta servisinde, 67 kişinin karma hasta servisinde, 66 kişinin cerrahi hasta servisinde, 55 kişinin yoğun bakımda, 39 kişinin ise acil serviste çalıştığı görülmüştür.Merhamet yorgunluğu puanları demografik değişkenlere göre karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (p>0,05). Merhamet yorgunluğu puanları ile sağlık çalışanlarının eğitim durumuna ve toplam çalışma süresine göre karşılaştırma yapıldığında anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Motivasyon ölçeğinin puanları, demografik değişkenlere göre karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur (p>0,05). Medeni durum, yaş, hastanede çalışma süresi ve departmanlarına göre bakıldığında ise anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). İş doyumu puanları demografik değişkenlere göre karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (p>0,05). Sağlık çalışanlarının görevlerine ve departmanlarına göre karşılaştırıldığında ise anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Bilinçli farkındalık alt boyutu iş doyumundan, sevecenlik alt boyutu ise motivasyondan pozitif etkilenmektedir.Sonuç olarak, merhamet yorgunluğunun gelişmesinde ücret faktörü çalışanlar için yüksek etkili sebep olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun nedeni olarak ülkemizdeki ekonomik dalgalanmaların büyük rol oynadığı söylenebilir. Kamu hastanesinde hasta talebinin fazla olması ve terfi sistemlerinde adil olmayan yaklaşımlar gibi problemler ön plana çıkarken, özel hastanelerde ise yoğun mesai saatleri ve sağlık çalışanına düşük miktarda ücret verilmesi büyük sorun teşkil etmektedir. Ayrıca, her ne kadar merhamet yorgunluğu, eş duyum yorgunluğu, şefkat yorgunluğu gibi kavramlar benzer anlamda kullanılsa da, çeşitli kaynaklarda farklı anlamlarda kullanıldığı için bu kavramların anlam karmaşasına yol açtığı düşünülmektedir. Bunu önlemek için de merhamet yorgunluğu ile ilgili bilimsel çalışmaların arttırılması, merhamet yorgunluğu ile başa çıkmak için eğitimlerin verilmesi, geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı için yeni strateji ve politikaların geliştirilmesi önerilmektedir.

The concept of compassion is defined as the feeling of sadness and pain that occurs as a result of bad and painful events which affects a person. As the person feels sorrow and humane sentiment, he/she puts himself/herself in place of another person and dedicates himself to help to another person. Motivation is the concept defined as the wish of a working person to do some work. In order to have a desire to work, the goals and objectives of the individual and the targets of the institution in which he / she works must correlate. The feeling of pleasure related to the institution and the positive attitude of the person towards his / her job he / she works for is called job satisfaction.Compassion fatigue is a mental condition defined as fatigue in physical, emotional and mental status which is observed in health workers, resulting in a decrease in motivation and job satisfaction. It can cause a person to feel overwhelmed, tired, lonely, helpless and exhausted.The aim of this study was to determine the effects of compassion fatigue on health workers who are not physicians and to determine whether there is a relationship between the levels of motivation and job satisfaction. According to our results, it is aimed to develop new and original projects for health workers who are demotivated and/or who have achived satisfaction at their work.This dissertation study consists of 410 health workers who are not medical doctors, 109 males and 301 females. 281 of the health workers who participated in the study are in the 20-29 age range. It was determined that 68 people worked in the internal medicine department, 67 people in the mixed patient department, 66 people in the surgery department, 55 people in intensive care unit and 39 people in the emergency room.There was no statistically significant difference between the compassion fatigue scores when compared to demographic variables (p>0.05). It was found that there was a significant difference between the compassion fatigue scores and educational status and total working time of the health workers (p<0.05). There was no statistically significant difference between the scores of the motivational scale and demographic variables (p>0.05). There was a significant difference in marital status, age, hospital working time and departments (p<0.05). There was no statistically significant difference in job satisfaction scores when compared to demographic variables (p>0.05). It was found that there was a significant difference compared to the duties and departments of health workers (p<0.05). Conscious awareness subscales are positively influenced by job satisfaction, and compassion subscales are positively influenced by motivation.To conclude, the wage factor is a high-impact factor in development of compassion fatigue for employees. It can be suggested that the economic fluctuations in our country play a major role. While public hospitals suffer from problems such as excessive patient demand and unfair approaches in promotion systems; high working hours and low wages of the healthcare personnel are major problems in private hospitals. In addition, although concepts such as compassion fatigue, co-sensation fatigue and mercy fatigue are used in a similar sense, it is thought that these concepts cause confusion as they are used in different meanings in different sources. In order to prevent this, it is recommended to increase the number of scientific studies on compassion fatigue, to give trainings to cope with compassion fatigue, and to develop new strategies and policies for valid and reliable measurement instruments.