Metilen Blue`nun sulu fazdan bazı organik çözücülere ekstraksiyonunun incelenmesi

Abstract

ÖZ METİLEN BLUE 'NUN SULU FAZDAN BAZI ORGANİK ÇÖZÜCÜLERE EKSTRAKSİYONUNÜN İNCELENMESİ Sema BA?DAT Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Simya Eğitimi Anabiütn Dalı (Yüksek Lisans Tezi /Tez Danışmanı : Prof.Dr. Mustafa ÖZCAN) Balıkesir, 1996 Metilen Blue, çok yaygın bir şekilde çeşitli titrasyonlarda redoks indikatörü olarak kullanılır. İyon çifti ekstraksiyonlannda da katyonik boyar madde olarak görev alır. Ayrıca, Metilen Blue difteri bakteriyel hücrelerinin boyanmasında, antiseptik karışımlarda ve süt analizlerinde de kullanılmaktadır. Pamuk kalitesinin belirlenmesinde, kömürün absorbtivite gücünün belirlenmesinde ve tütün analizinde de yine Metilen Blue kullanılır. Tekstil sektöründe Metilen Blue 'dan boyar madde ve redoks indikatörü olarak çokça yararlanılır. Bu nedenle de atık sularda Metilen Blue 'ya rastlanmaktadır. Bu çalışmada, Metilen Blue 'nun sulu fazdan kloroform, karbontetraklorür, benzen ve toluen fazlarına ekstraksiyonu incelenmiştir. Bu organik çözücülere Metilen Blue 'nun sulu fazdan ekstraksiyonunda başlangıç konsantrasyonunun, sıcaklığın, pH 'nin ve metal tuzu ilavesinin etkileri araştırılmış, ilgili KD ve ekstraksiyon verimi değerleri hesaplanmıştır. Başlangıç konsantrasyonuna bağlı olarak Metilen Blue 'nun ekstraksiyonunun konsantrasyon arttıkça azaldığı gözlenmiştir. Metilen Blue ekstraksiyonunun, sıcaklığın/; ? ':~:r ^ (: '-)'? /vv`'':/.-.? 1; :..: v. / /} s,;' oda sıcaklığına kadar artmasıyla arttığı, oda sıcaklığından yüksek sıcaklıklarda.,-isc ;V* >/ V çözücü buharlaşması nedeniyle azaldığı bulunmuştur. pH 'nin artmasıyla elcstrakşayoft : l ^ veriminin bütün çözücüler için arttığı gözlenmiştir. Yüksek pH değerlerinde Metilen Blue ekstraksiyonunun verimin maksimuma ulaşmaktadır. KC1, MnCl2, NiCl2, CrCl3 ve Fe013 tuzlarının ilavesi sonucunda, Metilen Blue 'nun sulu fazdan bütün organik fazlara ekstraksiyonu azalmaktadır. Ekstraksiyon verimi ve Kn değerleri metal tuzu konsantrasyonu artırıldıkça da azalmaktadır. Ayrıca, bu azalmanın metalin yüküne de bağlı olduğu görülmüştür. Ekstraksiyon verimi ve KD 'yi azaltma yönünde KC1 'nin daha az etkili olduğu gözlenirken, MnCl2 ve NiCl2 'nin daha fazla, CrCl3 ve FeCl3 'ün de en fazla etkili olduğu gözlenmiştir. Yükleri aynı olan metaller arasında ise deney hataları sınırlan içerisinde, ekstraksiyon verimi ve KD açısından sonuçların yaklaşık olduğu görülmektedir. Ekstraksiyonun bağlı olduğu bütün bu parametreler incelenirken, organik çözücüler arasında da ekstraksiyon verimi ve KD açısından bir sıralama yapılmıştır. Ekstraksiyon verimi ve KD 'nin toluen, benzen, karbontetraklorür ve kloroform sırasında giderek arttığı bulunmuştur ANAHTAR SÖZCÜKLER : Metilen Blue / ekstraksiyon / dağılım sabiti / ekstraksiyon verimi / organik çözücü ııı

ABSTRACT AN EXAMINATION ON THE EXTRACTION OF METHYLENE BLUE FROM AQUEOUS PHASE INTO SOME ORGANIC SOLVENTS Sema BA?DAT Balıkesir University, Institute of Science, Department of Chemistry Education (M. Sc. Thesis / Supervisor : Prof. Dr. Mustafa ÖZCAN) Balıkesir - Turkey, 1996 Methylene Blue is widely being used as redox indicator in various titrations. It has also function as calionic dye in the extractions of ion pail's. Besides, Methylene Blue is used for dying diphtheria bacterial cells; in anticeptic mixtures and analyses of milk. Methylene Blue is aiso used for determination of quality of cotton, the absorbance capacity of coal and the analysis of tobacco. It is used extensively as a dye substance and redox indicator in textile industry; for this reason it occurs some extend in waste water. In this work, Methylene Blue was extracted from aqueous phase into chloroform, carbonletrachloride, benzene and toluene phases. In the extraction of Methylene Blue from water into organic solvents, the effect of the initial concentration, temperature, pH and the addition of metal salts have been studied and the KD and the extraction efficiency values have been calculated. It is observed that Methylene Blue extraction decreases as the initial concentration increases. It is found that as the temperature increases up to the room temperature, Methylene Blue extraction increases ; whereas at temperature higher than room temperature Metylene Blue extraction decreases due to solvent evaporation. It is also observed that as pH IV'* `<>.. V ?«.```'.'?v. <v increases, extraction efficiency increases for all the solvents which is used1 fnçtrk K-^l / -.s? J2 ? investigation. At high pH values, Methylene Blue Extraction efficiency reachesynVijSP ö^>%*V^ maximum value. As a result of addition of KCL, MnCl2, MC12, CrCl3 and FeCl3 safe*--- -^ extraction of Methylene Blue from aqueous phase into organic phases decreases. The extraction efficiency and KD values decrease as the concentration of metal salt increases. Thus, this decreament is related to charge on metal ion. It is observed that Kcl has less influence, MnCl2 and NiCl2 has more influence, and CrCl3 and FeCl3 has most influence on to decrease extraction efficiency and KD. Addition of same charged metal ions, produces almost same results within the limits of experimental errors as far as extraction efficiency and KD values concern. When all these parameters, related to the extraction, are examined, a classification is also made among the solvents which is used in extraction in terms of KD and extraction efficiency. It is found that, the extraction efficiency and KD have continuously increased in the order of toluene, benzene, carbontetrachloride and chloroform. KEY WORDS : Methylene Blue / extraction / distribution coefficient / extraction efficiency / organic solvent