Geleneksel İran evlerinde sürdürülebilir mimarlık açısından avlunun rolü

Abstract

Çalışmanın birinci bölümünde; giriş bölümü ele alınmıştır. İkinci bölümde belirlenen, sürdürülebilirlik kavramı ve sürdürülebilir mimari, geçmiş dönemlerden itibaren dünya üzerinde çeşitli faaliyetlerden ötürü meydana gelen çevresel sorunlara karşı çözümler olarak bilinmiştir ve tarihsel süreç içerisinde özünü kaybetmeden, ülke ve devletler tarafından gelişmeler yaşamıştır. Bu kavramların asıl hedefi yeryüzünde var olan değerli kaynakların etkin kullanılması, enerji tasarrufun sağlanması, malzeme kullanımına dikkat edilmesi ve bu kriterlerle inşa edilen binaların ömrünün uzatılması ve gelecekteki nesillere bir miras olarak bırakılmasıdır. Bu kavramın en genel tanımı herhangi bir süre zarfında bir durum yada sürecin sürdürülebilme kapasitesidir. Aynı zamanda, insanları bireysel düşünmek yerine, evrensel düşünme ve dayanışmaya davet etmektedir ve bu amaçlar sonucunda çevresel, sosyal ve ekonomik boyutlarını ele almaktadır. Çalışmanın ana konusu İran bölgesi ile ilgili olduğundan dolayı, üçüncü bölümde; İran'ın dört farklı iklim bölgesi irdelenmiştir. Bu bölgeler, sıcak- kuru, ılıman, soğuk ve sıcak- nemli iklim olarak değerlendirilmektedirler ve her bölgenin genel özellikleri bu bölümde belirtilmiştir. Bu irdelemeler sonucunda; İran'ın geleneksel evlerinin oluşumunda iklimin önemli rol oynadığı bilinmektedir. İran geleneksel evlerinde bir iklim elemanı olarak bilinen avlunun özellikleri çalışmanın ana kalbi olan dördüncü bölümde ele alınmıştır. Avlu, geleneksel evlerin ana merkezi olarak bilinir ve avlu sayısı ev tipine göre değişir.Avlular, evlerde güvenlik, gizlilik ve konfor sağlayabilirler. Bu evler, İran kültüründe yaygın olan dini değerlere yönelik, mahremiyet unsurunu ele alarak inşa edilmiştir ve avlunun etrafında yer alan bütün mimari öğeler ve açık, yarı açık ve kapalı mekanlar gibi alanlar bu unsurun yanı sıra, inşa edildikleri biçimlerden dolayı ve avluda ele alınan oran ve boyut doğrultusunda, evlerin bulundukları iklim bölgesine uygun yapılmıştır. Çalışmada sunulan her iklim bölgesine ait geleneksel ev tipinin yanı sıra, ağırlıklı olarak sıcak- kuru iklim bölgesinin evleri üzerinde incelemeler yapıldığından dolayı, bu bölgenin evlerinde yaygın olan rüzgartutucuların çalışma sistemi hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Dolayısıyla, ele alınan teknikler zor iklim koşullarına karşı insanlara konforlu yaşam sağlamıştır. Çalışmanın beşininci bölümünde; sürdürülebilirlik kavramı ve avlunun birbiriyle olan ilişkisi ele alınmıştır. Bu bölümde avluda yer alan mekanlar ve uygulanan mimari tekniklerin her biri sürdürülebilirlik kavramının kapsamında yer aldığı belirtilmiştir. Örneğin; kullanılan malzeme türü, güneş ve rüzgar enerji kullanımı, doğal soğutma ve çapraz havalandırma sağlanması, enerji verimliliğine dikkat edilmesi, avlunun yönüyle enerji ilişkisi, havuz, su ve bitkilerin bu alanların mikroiklim düzenlenmesinde önemli rol almaları gibi faktörlerin sürdürülebilirlik kavramının kapsadığı niteliklerle aynı çerçevede yer aldıkları görülmektedir. Dolayısıyla, İran geleneksel evleri sürdürülebilir evler olarak tanımlanmaktadırlar.Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilirlik, Geleneksel Ev, İran, Avlu, Enerji kullanımı

In the first part of thesis, the introduction is discussed. The notion of sustainability and sustainable architecture which are discussed in the second chapter, have been known as solutions to the environmental problems arising from various activities in the world since the past and have been developed by countries and states without losing its originality in the historical process. The main purpose of these concepts is using the valuable resources which are available in the world, saving energy, paying attention to the use of materials and extending the life of the buildings which are built with these criteria and leave it as a legacy to the future generations is very important. The most general definition of this concept is the capacity to sustain a situation or process within any period of time. At the same time, it invites people to universal thinking and solidarity rather than individual thinking and discusses environmental, social and economic dimensions as a result. As the main subject of thesis is related to the Iranian region, four different climatic regions of Iran have been examined in the third chapter. As a result of these investigations, it is known that climate plays an important role in the formation of Iran's traditional houses. These regions are considered as hot- dry, humid, cold and hot- humid climate and general characteristics of each region are mentioned in this section. The characteristics of the courtyard, which is known as a climate element in the traditional houses of Iran, are discussed in the fourth chapter which is the heart of thesis. The courtyard is known as the main center of traditional houses and thenumber of courtyards depends on the type of house. The courtyards can provide security, privacy and comfort in houses. These houses are built for the religious values that are widespread in Iranian culture, take the element of privacy and all the architectural elements and spaces like; open, semi- open and closed spaces aroundthe courtyard, in addition to mentioned element, due to the forms of them and the direction of proportions and dimensions, it is built suitable to the climate zone. In addition, to the type of traditional houses for each climate zone that presented in the study, it is given detailed information about the working system of wind catchers which are common in the houses of this region, mainly because of the examination of the houses in hot- dry climate region. Therefore, the techniques which are discussed have provided comfortable life for people against difficult climatic conditions. In the fifth part of thesis the concept of sustainability and the elationship between the courtyard is discussed. In this section, the spaces in the courtyard and appliedarchitectural techniques are stated in the scope of sustainability concept. For example; factors such as type of material using, solar and wind energy using, natural cooling and cross ventilation, attention to energy efficiency, energy relation with the courtyard, pool, water and plants having an important role in micro- climateregulation of these areas are included in the same framework as those covered by the concept of sustainability. So, Iranian traditional houses are defined as sustainable houses.Keywords: Sustainability, Traditional House, Iran, Courtyard, Energy Use