Batılılaşma sürecinden günümüze Pera/Beyoğlu ilçesi; 480 ve 476 yapı adaları örneğinde bir koruma önerisi

Abstract

Barındırdığı farklı toplum ve kültürler ile tarihsel gelişim sürecinde oldukça önemli bir yer tutan Beyoğlu/Pera Bölgesi, 15.yy itibariyle gelişmeye başlamıştır. Süreçte; yabancıların İstanbul'da elde ettiği ayrıcalıklar bölgeye çekicilik kazandırmış, Levanten ve diğer gayrimüslimlerden oluşan nüfuslar kendi kültür ve yaşam tarzlarını Osmanlı kültürü ile bütünleştirerek Pera'da farklı bir mimari çevrenin oluşmasına neden olmuşlardır. 19.Yüzyıl Batılılaşma Dönemiyle birlikte birçok alanda yaşanan değişim ve yenilikler doğrudan mimariyi etkilemiştir. Bölgede bu dönemde ortaya çıkan çok katlı konut yapıları kargir olarak inşa edilmeye başlamış olup çoğunlukla günümüze ulaşmıştır. Bölgenin mevcut durumu incelendiğinde sosyal, kültürel ve ekonomik nedenlerle bölgede yaşayan nüfusun farklılaşması sonucunda işlev değişimlerinin gündeme geldiği, bu durumdan özellikle sivil kültür mirası örneklerinin olumsuz etkilenerek mimari dokuda sokak ve mahalle ölçeğinde koruma sorunları oluştuğu ve bu doğrultuda mevcut doku bütünlüğünün zedelendiği görülmektedir. Günümüz koruma anlayışında, koruma sınırlarının genişletilmesi, yalnız büyük sanat eserlerini değil, zamanla kültürel anlam kazanmış daha basit eserleri de kapsaması, mimari mirasın bir bütün olarak değerlendirilmesi ve toplumun çağdaş yaşamına entegre edilmesinin gerekliliği düşüncesi gelişerek miras korumanın temelini oluşturmaktadır. ICOMOS 2013 Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesinde ise mirasın korunmasına yönelik sürecin öncelikle bina ölçeğinde yapılacak belgeleme çalışmaları ile başlamasının önemi belirtilmektedir. Bu doğrultuda tez kapsamında Beyoğlu/ Pera Bölgesinin bütüncül korunmasına örnek oluşturması amacıyla TÜBA-TÜKSEK Türkiye Kültür Envanteri Projesi kılavuzunda belirtilen ilkeler doğrultusunda; çoktan seçmeli değerlendirme sistemi içeren kentsel mimarlık envanter fişleri kullanılarak belgeleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Beyoğlu İlçesi, Kuloğlu Mahallesi, 480 ve 476 numaralı yapı adalarında yürütülen envanter çalışmasında, yerleşme ve yerleşmede yer alan toplam 41 adet parsel için anıt fişi oluşturulmuştur. Her parsele ait kroki ve fotoğraf albümü fişlerden bağımsız dosyalar olarak envanter eklerinde verilmiştir. Yapılan envanter çalışması sonucunda, fişlerde sorgulanan `fiziksel` ve `işlevsel özgünlük` ölçütleri tablo ve grafikler ile değerlendirilerek mevcut doku bütünlüğündeki bozulma oranları açıklanmış, nedenleri tartışılarak mimari mirasın korunmasında tescil, belgeleme ve mirasın çağdaş yaşama entegre edilmesinin önemi vurgulanmıştır. Bu tez kapsamında yürütülen çalışmanın Beyoğlu İlçesinde yaygınlaştırılarak sürdürülmesi bölgenin bütüncül tanımlanması ve korunmasına yönelik yönetim planlarının oluşturulmasını sağlayacağı için önerilmektedir.Anahtar Kelimeler: Beyoğlu/Pera, Batılılaşma Dönemi, Kültür Mirası, Koruma, Belgeleme

Pera/Beyoğlu region take an important place in the historical development process with its different societies and cultures, started to develop as of the 15th century. In the process; the privileges that foreigners obtain rights in Istanbul have given the region its charm, Levantine and other non-muslims have combined their culture and lifestyle with Ottoman culture, creating a different architectural landscape in Pera. The changes and innovations come to exist in many areas with the 19th century westernization process, directly influenced the architecture. The multi-storey residential buildings that emerged in this period, started to be built as a pile and mostly reached to the present. When the current situation of the region is examined, some problems have occured because of the differentiation of the population living in the region as a result of social, cultural and economic reasons. In this case, especially the examples of civil cultural heritage are adversely affected of this functional changes. In parallel with changes, architectural texture especially on the street and neighborhood scale, protection problems come into existence and the integrity of the existing configuration is damaged.In today's protection concept, the expansion of the boundaries of protection, not only the works of great art, the more simple works that gained cultural meaning over time, the necessity of integrating the architectural heritage as a whole and integrating it into the contemporary life of the society is the basis of preserving heritage by developing. The Declaration on the Protection of the Architectural Heritage of Turkey ICOMOS (International Council on Monuments and Sites) 2013, the process of preservation of the heritage is firstly mentioned as the beginning of the documentation work to be done on the building scale. Accordingly, the scope of this thesis Pera/Beyoğlu region set an example of the holistic protection order TUBA-TUKSEK conduit with Turkey Cultural Inventory Project in accordance with the principles specified in the manual; documentation work has been carried out using urban architecture inventory fliers containing a multiple choice evaluation system. Monument records were formed a total of 41 parcels in the settlement area, in the number 480 and 476 structure blocks in Beyoğlu district, Kuloğlu Street. Sketches and photo albums belonging to each parcel are given as an attachment with the inventory files.As a result of the inventory study, the `physical` and `functional specificity` criteria questioned in the papers were evaluated with tables and graphs, the deterioration rates in the existing texture integrity were explained, and the importance of integrating registration, documentation and heritage into contemporary life has been emphasized. The study within the scope of this thesis is suggested for maintaining this practice extending in the Beyoğlu, holistic identification and protection of the region for creating management plans.Key Words: Pera/Beyoğlu, Westernization Process, Culturel Heritage, Protection, Documentation