Ca`fer es-Sâdık`ın tasavvufun oluşum sürecindeki yeri ve tasavvufî görüşleri

Abstract

Şiî ve Ehl-i Sünnet dünyasında zühdü ve takvasıyla manevî bir rehber kabul edilen Ca?fer es-Sâdık, (h. 80-148) Medine?de dünyaya gelmiştir. Soyu baba tarafından Hz. Ali?ye, anne tarafından Hz. Ebu Bekir?e dayanmaktadır. Hayatı boyunca söz ve fiillerinde doğruluktan ayrılmadığı için ?Sâdık? lakabıyla anılmıştır. Babası Muhammed Bâkır ve devrin Medineli âlimlerinden dini ilimlerle birlikte matematik, kimya, tıp ve astronomi eğitimi almıştır. Emevî Devletinin yıkılış, Abbasî Devletinin kuruluş yıllarına denk geldiğinden siyasi olarak çok çalkantılı bir dönemde yaşamıştır. Buna rağmen hiçbir zaman siyasi bir mücadelenin içinde olmamıştır. Hayatı boyunca kendi taraftarları içinde neşet eden gulat hareketleriyle ve Yunan, Hind ve Pers düşüncesinin etkisiyle ortaya çıkan inanç kaymaları ve zındıklık cereyanlarıyla mücadele etmiştir. Ca?fer es-Sâdık, hayatı boyunca binlerce talebe yetiştirmiştir. Kendisinden ilim ve feyz alanlar içinde bir kısım meşhur sufîler de bulunmaktadır. Örneğin; Süfyan-ı Sevrî, Dâvud-i Tâî, Şakik-i Belhî, İbrahim b. Ethem, , Ebu Hâşim es-Sufî ve Câbir b. Hayyan gibi sufîlerle çeşitli temaslarda bulunmuş ve onları zühd ve takva yaşantısıyla etkilemiştir. Ondan sonra yaşayan Bayezid-i Bistamî, Zünnun-ı Mısrî, Bişr-i Hafî ve Hallâc-ı Mansur gibi sufîler de gerek kendilerine rivâyet yoluyla intikal eden gerekse de üveysî yolla edindikleri ilim ve marifetle Ca?fer es-Sâdık?tan istifade etmişlerdir.Ca?fer es-Sâdık?a isnad edilen onlarca eser vardır. Bunlardan kendisine aidiyeti hususunda en az şüphe taşıyanları tasavvuf muhtevalı olanlarıdır. Örneğin onun tefsiri, işârî/tasavvufî tefsir türünün ilk örneğidir ve kendisinden sonra bu türde yazılan birçok esere örneklik teşkil etmiştir. Ayrıca ?Misbahu?ş Şeria ve Miftahu?l Hakika? gibi diğer bir kısım eserlerinde de tasavvufî kavramlar işlenmiştir. Ca?fer es-Sâdık, tarikatların önemli bir kısmının silsilelerinde yer alan ehl-i beyt önderlerindendir. Tasavvufun önemle üzerinde durduğu birçok kavramın Ca?fer es-Sâdık?ın hayatında hassasiyetle uygulandığını görmekteyiz. Ayrıca o, bu kavramları tasavvufî bir üslupla açıklayarak uygulanmasında dikkat edilecek hususlardan da bahsetmektedir. Bu yönüyle Ca?fer es-Sâdık?ın bir mürşid-i kâmil olarak kabul edilmesi mümkündür.

Ca?fer es ? Sadık (h-80-148) who is regarded as spiritual guide with his piety and godliness in shiah and ehl-i sünnet world was born in Medine. His ancestors date back to Prophet Ali from father and to Prophet Ebu Bekir from mother. He was always remembered as `Faithful? as he never went astray. He took mathematics, chemistry, medicine and astronomy education from the scholars from Medina of his era and his father Muhammad Bakır.He lived in such an era that it was unsettled politically because those were the years of foundation of Abbasid State and the subversion of the Emevi State. In spite of this he never took part in a political struggle. He always struggled with weakness of faith which appeared with the effect of Greek, Indian and Persian idea and acts which arose from his supporters.Ca?fer Sadık raised thousands of students all his life. There are some famous sufistics who were inspired and took science from him. For instance, he contacted with sufistics such as Sufyan-ı Sevri, Davud-ı Tai, Şakik Belhi, İbrahim b. Ethem, Ebu Haşim es-Sufî and Cabir b. Hayyan and inspired them with his pious lifestyle. And sufistics such as Bayezid-ı Bistami, Zünnun-ı Mısri, Bişr-i Hafi and Hallac-ı Mansur who lived after him benefitted from Ca?fer es- Sadık science and skills which were inherited to through narratives.There are numerous works attributed to Ca?fer Sadık. The least doubtful of these about whether belonging to him are the ones which are with Sufism contents. For instance, his comment is the first sample of warning comment and became sample for the next many works written in this genre. Moreover, sufistic concepts took place in some other works of him like `Misbahu?ş Şeria and Miftahu?l Hakika?.Ca?fer Sadık is one of the ehli beyt leaders who takes place in most of the sects. We see that most of the concepts which the Sufism emphasizes significantly are applied sensitively in his life. Moreover, he also mentions about the issues to be watched by explaining these subjects in a sufistic style. Regarding this aspect, he can be accepted as scholar guide.