Anadolu kültürü ve semahlar

Abstract

Bir kültürel sistemin tam anlamıyla anlaşılabilmesi, o kültürel sistemin bütünanlam ve değerlerinin ortaya çıkarılmasına bağlıdır. Toplumların kültürel özellikleriise yaşadıkları coğrafyanın tarihi derinliklerinde gizlidir. Bundan dolayıdır kiAnadolu Halk Kültürü'nün şekillenmesinde yaklaşık dört bin yıl öncesindengünümüze kadar pek çok milletin, pek çok kültürün katkısı olmuştur. YaniHitit'lerden başlayıp günümüz Türkiye'sine uzanan bu yolda, üzerinde yaşayan hertoplum Anadolu'ya bir şeyler vermiştir, ondan bir şeyler almıştır. Bu da yine binlerceyılda oluşmuş bir zincirin, her halkasını farklı bir medeniyetin oluşturmasına rağmen,onun tek parça halinde yaşayan ortak bir kültür mirasına dönüşmesini sağlamıştır.Anadolu'nun dünya coğrafyası üzerinde, doğu batı kültürlerinin tam ortasında kalışıise bu etkileri diğer bölgelere oranla daha da artırmıştır.Böyle bir ortamda ?Anadolu Kültürü ve Semahlar? konusunu seçerkenakademisyen ve konuyla ilgili diğer araştırmacıların semahlarla ilgili olarak uzunyıllardan beri ulaşmakta zorluk çektikleri kapsamlı bir çalışmayı arşivlerekazandırmak amaçlanmıştır. Ancak semahları sadece müzikal ve dinsel halk danslarıniteliğiyle değil tarihsel, sosyal ve mistik yönleri olan bir olgu olarak incelemek,onun içerisinde barındırdığı kültürel birikimi algılayabilmemiz için bir ön şart olarakkarşımıza çıkmaktadır. Çünkü bir çok kültür öğesinde olduğu gibi semahlar daüzerinde yaşadığı toprakların geçmiş inanç ve kültürlerinden pek çok özelliğibünyesinde barındırmaktadır. Bundan dolayı semahları incelerken sadece müzikal vefigüratif özelliklerini incelemek yerine, onu içerisinde oluştuğu Anadolu Kültürü'nünışığında ele almak gerekmektedir. Bu şekilde konunun daha net bir biçimdedeğerlendirilebilmesini sağlayarak, semahların sadece bir halk dansı olmayıp,içerisinde barındırdığı mistik ve kültürel motiflerle binlerce yıllık bir birikimingünümüzdeki son şekli olduğunun altını çizmek istenmektedir. Burada gün ışığınaçıkması gerektiği düşünülen en önemli nokta ise; semahların ve içerisinde yaşadığıAlevi-Bektaşi kültürünün sadece bir inanç sistemi veya onun kültürel unsurlarındandeğil, tarihsel süreç içerisinde Anadolu'da yaşamış bütün medeniyetlerin ve inançsistemlerinin bir bileşkesi olduğudur.Yapılan bu araştırma bir yandan semah olgusunun kültürel altyapısını, diğeryandan da semah ezgi ve sözlerindeki yapısal özellikleri ortaya koymaktadır. Bubakımdan çalışma iki ana araştırma başlığında ortaya koymaya çalışılmıştır. Birincisisemahlarla ilgili yapılan saha çalışması ve ikinci olarak da bir kaynak taramasıniteliğini taşıyan önceki araştırmacıların semahlar hakkında yaptıkları araştırma,yayın ve arşivleme çalışmalarının incelenip değerlendirilmesidir.Saha çalışmasının belli başlı amaçları; semahların yerel niteliklerinin yerindeizlenebilmesi, daha önceki araştırmalarda yapılan tespitlerden yola çıkarak ne gibideğişikliklere uğradığının anlaşılması ve varsa yeni semahların derlenmesi olaraközetlenebilir. Bu çalışmalar içerisinde en önemli yeri Anadolu Alevi-Bektaşigeleneğinin kaynağı olarak görülen Nevşehir'in Hacı Bektaş ilçesinde bulunan HacıBektaşı Veli türbesi ve civarında yapılan saha araştırması oluşturmaktadır. Buçalışmanın önemi ise Hacı Bektaş ilçesinde her yıl Ağustos ayında yapılan şenliklereAnadolu'nun pek çok yöresinden farklı kültür ve yerel özelliklere sahip semahekiplerinin katılmasıdır. Bu çalışmalar sırasında Anadolu'nun dört bir köşesindengelen Alevi-Bektaşi gruplar bir arada incelenerek aralarındaki benzerlik vefarklılıkları daha net olarak görme imkanı bulunmuştur.Kaynak taramalarında ise İ.T.Ü. Türk Musikisi Devlet Konservatuarı tez arşivi,T.R.T. nota arşivi, çeşitli müzik firmalarınca yayınlanmış yerel ve bölgeselsanatçılara ait albüm kayıtları ile semahlarla ilgili daha önce yayınlanmış kitap,makale ve araştırma yazılarının incelenerek, semahların hem müzikal, hem kültürel,hem de inanç boyutuyla ilgili daha önce yapılan tespitlerin değerlendirilmesiamaçlanmıştır. Bu sayede hem daha önceki araştırmalarda elde edilen veriler farklıkaynaklardan alınarak bir noktada toplanmış, hem de semahlar ve Alevi-Bektaşikültürünün günümüze gelene kadar göstermiş olduğu değişiklik ve gelişmeler ortayaçıkarılmak istenmiştir.Sonuç olarak bütün bu araştırmalar neticesinde semahların içerisinde yaşadığıAnadolu Kültürü içerisindeki yeri tespit edilerek, geçmiş kültürlerden alarakgünümüze taşıdığı özelliklere dikkat çekilmiş, bu sayede tarihsel süreç içerisindeAnadolu'da yaşayan ve (göç, ticaret, savaş vb.) çeşitli sebeplerden dolayı Anadoludışından gelen kültürel unsurların Alevi-Bektaşi kültürüne ve semahlara yaptığı katkıortaya çıkarılmıştır.Anahtar Kelimeler: Semah, Anadolu Kültürü, Kültürel Süreklilik, Alevilik veBektaşilik

Truly understanding of a cultural system, depends on the appearance of realmeaning and values of this cultural system. Society?s cultural specifications arehidden underneath the geography they lived in. Therefore, lots of different culturesand nations effected the current shape of Anatolian Folk culture since four thousandyears until today. In other words, starting with Hitits until today Turkey, everysociety influenced Anatolia, and has been influenced from Anatolia. And thisenabled the chain - which has been formed in thousand of years-turn into a one-peace living common cultural heritage - even though the rings of this chain hasbeen made of different civilizations. Geopolitical location of Anatolia, by being inthe middle of western and eastern cultures, increased those influences more than theother regions.In such an atmosphere, while choosing ?Anatolian Culture and Semahs?subject, our main goal was to support archives with sufficient information which allacademicians and other related observers had difficulty reaching the detailedresearch. However we realized that we had to observe semah not only as musical orreligious folk dances, but also historical, social and mystical ways in order tounderstand the cultural accumulation. Because, as well as many cultural aspects,semah would also reflect the influences of past beliefs and cultural specification ofthe ground they lived on. For this reason while observing semah, rather thanfocusing on musical and figurative specifications, we had to focus on Anatolianculture. This way we wanted to enable a better evaluation of semah and expressthat semah is not only a folk dance, but it is the latest accumulation of a mystical andcultural motives semah supports. Most important point we would like to bring out isthat: semah and Alevi Bektasi culture is not only a belief system or its culturalaspects, but is a combination of all civilizations lived in Anatolia through historyand their belief system.This research exhibits the cultural infrastructure of semah, and the structuralcharacteristics of the melody and words of semah. Therefore we try to show ourresearch under two subtitles. First, is our field research, and the second is a researchand evaluation of previous sources including all publications and the researchesabout semah.Main reasons of field researches can be summarized as: Semah?s observationof local specifications. Understanding of it?s changes depending on the previousresearches, and If there is, composing new semah. Among this research the mostimportant is the field research made around Haci Bektas Veli Mausoleum located inNevsehir?s Haci Bektas province which is seen as the resource of Alevi Bektasitradition. The importance of this research is the attendance of semah teams fromdifferent regional specialties and cultures into the festival which takes place everyyear on August in Haci Bektas province. At this research we had to chance toevaluate and see certain similarities and differences among those Alevi Bektasiteams which came from different regions of Anatolia.With the research about sources, by checking I.T.Ü. Türk Musikisi DevletKonservatuari archives, TRT notes archive, local artist?s albums broadcasted bydifferent music companies, and such publications as books, articles or researches:we aimed at evaluation of previous results about semah?s musical, cultural andreligious dimensions. So that we can combine the previous information fromdifferent sources, and also bring out the improvement and changes of semah andAlevi-Bektasi culture.In conclusion, these researches help us determine the location of semah?s inAnatolian Culture and focuses on the specialties it carries from the past cultures.And in this point of view, we see the outside effects of cultural aspects to semah andAlevi -Bektasi culture due to migration, trade, war etcâ¦We tried to prove thatsemahs and Alevi Bektasi cultural elements, are the belief system and culturalsynthesis of existing Anatolia?s different periods.Key words: Alevis religious dance, Anatolia Culture, Cultural Continuity,Alevism and Bektashism