Basel II kapsamında kredi riski kavramı ve Türkiye`de krizlerin kredi riskine etkileri

Abstract

1970'li yılların ilk yarısında sabit kur sisteminin terk edilmesi ve 1974 yılında yasananpetrol krizi sonucunda, uluslar arası döviz ve bankacılık piyasalarında büyük dalgalanmalaryaratan sorunlara ortak bir çözüm bulmak amacıyla, 1974 yılı sonunda sviçre'nin Baselkentinde bulunan ve Avrupa Merkez Bankalarının bankası olarak faaliyette bulunmak,uluslararası ödemeler sistemini düzenlemek amacıyla kurulmus olan Uluslar arası ÖdemelerBankası (BIS) nezdinde ?Bankacılık Düzenleme ve Denetim uygulaması Komitesi? adında birkomite olusturulmustur. Bankaların sermaye yapısını daha güçlü hale getirebilmek amacıyla1988 yılında Basel I uzlasısı yayınlanmıstır. Bu Uzlası ile, uluslar arası alanda faaliyetgösteren bankaların varlıkları ile tuttukları sermaye arasında risk esasına dayalı bir iliskikurmaya çalısılmıstır. 1988 Basel Uzlasısı uluslar arası piyasalarda faal olan bankalarınaktiflerinin risklerini agırlıklandırmak ve buna karsılık gelen asgari sermaye büyüklügününsaptamak için yöntemler önermistir. 1988 Basel Uzlasısı, ilk amaçlandıgı banka çevresininötesinde de kabul görmüs ve genelde bankaların sermaye yeterlilik oranlarını artırmalarıyönünde olumlu katkı saglamıstır. Ancak zaman içinde ortaya çıkan gelismeler bu yaklasımınbazı açılardan yetersiz kaldıgı görüsünü kuvvetlendirmistir. Sermaye yeterliligi hesaplamasınaesas teskil eden risk ölçütlerinin yeterli olmaması sadece kredi riskinin tanımlanması, eldetutulan varlıklar ve finansal kurumlar arasında hassas bir risk ayrımı yapılmaması gibiunsurlar Basel I standardının en önemli eksiklikleri sayılabilir. Bu noktada mevcut standardıntüm bu eksiklikleri nedeniyle Basel Komitesi, 1999 yılında Yeni Sermaye YeterliligiStandardı (Basel II) taslagını yayınlamıstır. Basel II, bankalarda etkin risk yönetimi, denetimve piyasa disiplinini gelistirmek, sermaye yeterliligi ölçümlerinin etkinligini artırmak ve busayede saglam bir bankacılık sistemi olusturmak ve dolayısı ile finansal istikrara katkıdabulunmak için Basel Bankacılık Denetim Komitesi (Basel Committee on Banking Supervision? BCBS) tarafından yayımlanan ve yakın tarihte birçok ülkede yürürlüge girmesi beklenenstandartlar bütünüdür.Türkiye'nin de 2009 yılında uygulamaya geçmesinin beklendigi Basel II'nin I'denayrılan en önemli özelligi ?kredi riski? kavramıdır. Kredi riski açısından sermayeyükümlülügünün OECD ülkesi olup olmama kriterine göre belirlenmesi prensibine dayanan`kulüp kuralı (club rule)` Basel II ile birlikte kaldırılmaktadır. Kredi riski;finansal kurummüsterisinin (borrower) yapılan sözlesme gereklerine uymayarak yükümlülügünü kısmenveya tamamen zamanında yerine getirememesinden dolayı finansal kurumun (anlasmaya tarafolan-counterparty) karsılastıgı durumlardır. Kredi riskinin ölçülmesi 3 yöntemlegerçeklesmektedir. Bunlar; Standart Yöntem, ç Derecelendirme Yöntemi ve Gelismis çDerecelendirme Yöntemidir. Basel II'de kredi riski, krediyi alan tarafların derecelendirmenotlarına göre belirlenmektedir. Derecelendirme, bir firmanın finansal verilerinden (bilânço,gelir tablosu vb.) bu verilerinin kalitesine, entelektüel sermayesinden (yönetim kadrosunun veçalısanlarının kalitesi, firma degeri vb.) geçmis dönem performansına ve gelecek dönemlereiliskin plan ve projelerine kadar bir çok faktörü kapsayan ve bu faktörleri ortak bir paydadatoplayarak, rasyonel bir degerlendirmeye tabi tutulmasına ve sayısallastırılmasına; busayısallastırılmıs verinin bagımsız derecelendirme kuruluslarınca önceden tespit edilenderecelendirme tablolarında ulasılan nihai bir not haline gelmesine kadar varan sürecedenilmektedir.Finans piyasalarında birbiri ardına ve etkileri uzun süren finansal krizler yasanmıstır.Özellikle 1990'lı yıllarda yasanan finansal krizlerin, küresellesmenin bir sonucu olarak,bulasma etkisi ile dünya piyasalarına da kolayca yayılabildigi gözlemlenmistir. Yapılanincelemeler, meydana gelen bu krizlerin büyük ölçüde risk yönetimindeki yetersizliklerdenkaynaklandıgını ortaya koymustur. finansal sistem içerisinde yer alan bankalarda risk yönetimkalitesinin artırılmasının finansal piyasalarda da istikrarı saglayacagı düsüncesiyle, bankacılıksektörüne yönelik olarak Basel II Sermaye Yeterliligi düzenlemeleri olusturulmustur.Basel II, bankacılık sektöründe risk yönetiminin gelistirilmesi, denetim otoritesinindenetim süreçlerini gelistirmesi, derecelendirme kuruluslarının kurulması, temerrüt veoperasyonel risklere iliskin veri tabanlarının olusturulması, reel sektörün kayıt altına alınmasıve rekabet esitliginin saglanması açısından bir fırsattır. Ancak, Basel II'ye geçis sürecindegerekli faydanın saglanabilmesi ve bankaların olumsuz etkilenmelerinin önlenmesi gerekir.Bu amaçla, bankacılık islemlerinde taraf olan denetim otoritelerinin, bankaların ve reel sektörfirmalarının yapmaları gerekenler bulunmaktadır.Bu çalısmada, Türk bankacılık sektörünün kredi riski açısından Basel II'ye uyumsürecinin hangi asamada oldugu ve mevcut durumdaki kredi riski yönetiminde karsılasılansorunları tespit edilmistir. Son olarak bankalar arasında; kredi riski yönetimi açısından; BaselII'ye yönelik hazırlık asaması degerlendirilmis ve bu konuya yönelik önerilerdebulunulmustur.Anahtar kavramlar: Basel I, Basel II, Kredi Riski, Kriz, Sermaye Yeterliligi

As a result of the fuel crisis in 1974 and abandonce of constant rate system in theearly 1970s, to find a solutian for the comman problems in the international Exchange andbanking marketing,at the end of the year 1974 in Switzerland in the city Basel,a committeewas established to arrange the international payment system. The bank?s name is InternationalPayment Bank as a committee ?Banking Arrangement and Control Application Committee?In 1988 Basel I was published to strenghten Banks? capital structure.With this convention itstried to make relation based on the risc principals between the existance of the banks whichare active on the international area and the capitals.1988 Basel Convention suggestedmethods to determine the largeness of the capital of the banks which are active in theinternational markets.1988 Basel I was excepted as well as the other banks and generally itcontributed positive methods to increase bank?s capital accord. But later emergent approachesstrengthened that it became insufficient. The most important absence to be counted in 1988Basel standart are the insuffiency of the risk criteria to the basic of capital accord calculationto be just defining the credit risk and not making sensitive difference between financialcorporations. For these deficiencies in 1999,Basel Committee was published New CapitalAccord Standard Basel II is, developing the controling and marketing discipline,increasing theactivity of capital accord measurements and with these to form a banking system andconsequently to contribute financial stability. Basel Committee on Banking Supervision(BCBS) is out and outer standarts and in a lot of countries it is hoped to come into force.It is hoped to be applied in Turkey in the year 2009 and the most important differenceof Basel II from Basel I is credit risk concept.Club rule is being removed by Basel II. Creditrsk measurement is made by 3 methods;Standart Method, Internal Ratings and AdvancedInternal Ratings Method. In Basel II credit risk is defining by the graduation of the parts whoget creditMeasurement means firm?s financial datas(balance-sheet, income statement.etc.)andthese data?s qualities, past period perfomans and future period plan and projects which arecovered and collected at the same denominator and consider rationally and making itdigitized. In finans marketing there had long term financial crises was existed.Especially in1990s by globalization and by the results of existant financial crises transmission effect waswatched in world marketing. With the inspections it is betrayed that the insuffiency in the riskmanagements caused these crises. Because of a thought of increasing the quality of riskmanagement in financial marketing areas for stability Basel II Capital Accord was formed.Basel II is a chance to develop the risk management in banking sector,developingsupervision authority process,establishing classifing institutions,forming data bases and toprovide the equality in the competition. But negative effects has to be prevented for the banksin the transition process to Basel II. For this purpose supervision authorities,real sector firmshas duties to do.In this labor, in terms of Turkish banking sector credit in Basel II hormony process,risk stage and the problems encountered in the existed credit risk management is determined.Finally,among the banks in terms of credit risk management,some suggestions are madeintended to Basel II preparation stage.Key Concepts: Basel I, Basel II, Credit Risk, Crisis, Capital Accord