Bağlamada belli başlı yöresel tavırların icrasında bozuk düzen ile bağlama düzeni arası transpozisyonda oluşan duyum farklılıkları

Abstract

Kökeni Orta Asya'ya dayanan telli sazların atası olarak bilinen Kopuz 18. yüzyıldan itibaren Anadolu'da Bağlama adıyla anılmaya başlamıştır.Geniş bir coğrafyada görülen, her gittiği yerde türlü değişikliklere uğrayan kopuzun en önemli değişim ve gelişim süreci Anadolu da gerçekleşmiştir.Kopuzun tarihsel süreci içinde değişim ve gelişim evrelerine bakıldığında kiriş teller yerine çelik teller kullanılmaya başlanmıştır. Çelik telin benimsenmesi ile birlikte deri göğüs yerine ağaç göğüs kullanılmaya başlanmıştır ve tezene ile icra yaygınlaşmıştır. Bütün bu değişimler, özellikle Anadolu'da bağlamanın ebadında, tel sayısında ve çalım tekniğinde zamanla değişimleri, gelişimleri ve tabiî ki, kayıpları da beraberinde getirmiştir.Yörelere göre, farklı biçimlerde ve ölçülerde, farklı çalım teknikleri ile çeşitli adlarla karşımıza çıkan bağlama da, dört ana düzen olarak kabul gören bozuk düzen, bağlama düzeni, müstezat düzeni ve misket düzeni türkülerin icrasında en çok kullanılan akort çeşitleridir.Farklı akort çeşitleri beraberinde farklı çalım tekniklerinin oluşmasını sağlamıştır. Yörenin melodik, ritmik ve söz yapısının belirlediği farklı çalım şekilleri yöresel tavır adıyla literatürde yerini almıştır.Bu tez çalışmasında geleneksel icra çeşitlerinin müziğimiz adına bir zenginlik olduğu, bu zenginliğin aslına uygun öğrenilip icra edilerek korunması ve gelecek nesillere doğu aktarılması gerektiği vurgulanmaya çalışılmıştır.Bu amaçla belli başlı Yöresel tavırlardan Zeybek tavrı, Konya tavrı, Yozgat tavrı, Kayseri tavrı, Karşılama tavrı, Ankara tavrı, Âşıklama tavrı ve teke tavrı incelenerek, örnek türküler bozuk düzen ve bağlama düzeni icralarına göre tavrına uygun notaya alınarak, icra esnasında oluşan duyum farklılıkları nota karşılaştırma yöntemiyle gösterilmeye çalışılmıştır.Bu bağlamda yöresel türkünün geleneksel icrasının dışında farklı bir düzende ve farklı çalım teknikleriyle icra edilmesiyle yöresel tavrından uzaklaşıldığı ve duyum farklılıklarının oluştuğu sonucuna varılmıştır.Anahtar kelimeler: Bağlama, Tavır, Yöresel, Düzen, Kopuz.

Known as the ancestor of the string instrument and origins going back to Middle Asia, Kopuz has been known as Bağlama in Anatolia since 18th century.Widespread in a large area, being subjected to various modifications in every location it was used, the most significant modification and improvement of kopuz was realized in Anatolia.With the modification and development of kopuz in history steel strings were came into usage instead of hair strings. With the adoption of steel strings, wooden body came into usage instead of leather body and performing with plectrum became more common. All of these changes brought shifts, improvements and indeed losses in the size of baglama, number of strings and playing technique especially in Anatolia.Most popular types of tunes used in performance of folk songs are bozuk düzen, bağlama düzeni, mustezat düzeni and misket düzeni are considered as four main orders with bağlama which is known with different identifications in different shapes and dimensions and different playing techniques according to the regions.Different types of tunes have also caused the creation of different playing techniques. A different playing technique which is determined by the melodic, rhythmic and lyric structure of the region was included in the literature as local tavır (style).In this thesis study emphasize is given to the fact that traditional performance styles represent richness for our music, this richness shall be learnt, performed and protected according to its origin and transferred to future generations correctly.Therefore, Zeybek Tavrı, Konya Tavrı, Yozgat Tavrı, Kayseri Tavrı, Karşılama Tavrı, Ankara Tavrı, Âşıklama Tavrı and Teke Tavrı among main types of local tavır were analysed and sample folk songs were scored into musical notes according to their performances in bozuk düzen and bağlama düzeni suiting its tavır, sensational differences during performance were shown using the note comparison method.In this manner, it was concluded that performing regional folk songs in a different tune and in different performance styles rather than its traditional performance causes divergence from the regional tavır and creates sensational differences.Anahtar kelimeler: Bağlama, Tavır, Local, Tune, Kopuz.