Hatay ve Gaziantep yörelerinde oynanan, Kırıkhan oyununun, müzik, ritim, dans bakımından analizi ve yöresel uygulanışının karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışma, halay türünün icra edildiği Hatay ve Gaziantep yörelerinde oynanan ''Kırıkhan'' oyununun ritim, müzik ve dans bakımından karşılaştırılarak, tarihsel süreç içinde sosyal, kültürel vb. etkileri sonucu değişiminin incelenmesi amacı ile yapılmıştır.Yapılan bu çalışmada, literatür tarama, gözlem ve görüşme yöntemleri kullanılmıştır.Tezin çalışma aşamasında, Hatay ve Gaziantep illerine gidilmiştir. Yörede yaşayan kaynak kişilerle (mahalli uzman oyuncularla ve yöresel ezgileri doğru icra ettiği bilinen mahalli müzisyenlerle) görüşülerek alan araştırması yapılmıştır. Bu görüşmeler sonrasında elde edilen bilgiler hem yazılı olarak kaydedilmiş, hem de görüntü kaydı alınarak tez çalışmasında sunulmuştur. Ayrıca, Türk Musikisi Konservatuarı Türk Halk Oyunları bölümü akademisyenlerinin (Fikret DEĞERLİ, Fatma SATAR) görüşleri alınmış ve bu bilgilerin ışığı altında değişimleri tespit edilmiştir.Araştırma sürecinde, oyunun doğuş yeri olan Hatay ili Kırıkhan ilçesine gidilmiş ve tarihsel gelişimi tetkik edilmiştir. Hatay yöresinde yapılan alan araştırmasında yeni verilere rastlanmıştır. Kaynak kişi ve kaynak eserlerden edinilen bilgiler doğrultusunda Kırıkhan oyununun `'1970 yılında mahalli uzman Reşit DİP tarafından ilk defa derlendiği ortaya çıkmıştır (KALAYCIOĞLU, 1998: 85). Araştırma için saha çalışması yapıldığında bu oyunun haricinde `'1970 yılından önce yörede Kırıkhan ilçesine ait olan ve halen geleneksel biçimde daha farklı icra edilen, ancak kayda alınmamış Kırıkhan (Kırkhan Halayı) oyununa da rastlanmıştır. Bu oyun kaynak kişilerin icrası ile DVD kaydı olarak belgelenmiş ve fotoğraf çekimleri ekte tez çalışması ile birlikte sunulmuş, oyunun müziği ve ritmi notaya alınmıştır.Gaziantep yöresinde yapılan alan araştımasında ise, 1960' lı yıllarda mahalli uzman Mehmet Yaşar ÇANLIOĞLU' nun çalışmaları sonucunda ilk defa Gaziantep yöresi oyunu olarak sahnelenen ve bu yörenin oyunu olarak günümüze kadar ulaşan oyunun bu tarihten önce Gaziantep' te oynanılmadığı ve kayıtlarının bulunmadığı ortaya çıkmıştır. ÇANLIOĞLU, 60' lı yıllarda `'Hatay-Kırıkhan oyununu alarak derlediği ve Halk oyunlarına kazandırdığını'' ifade etmiştir. Bu sebeple, 1970 yılından önce icra edilen oyunun aslının Kırıkhan ilçesine ait geleneksel oyunu olduğu bu şekilde belgelenmiştir. Hatay yöresinde 1970 yılından sonra oynanan oyunun Gaziantep yöresinde derlenen oyundan alındığı, müzik, ritim ve oyun yönünden bazı farklı yönlerinin olduğu çalışma sonucunda görülmüştür, 1970 yılından önce oynanan oyunun, 1970 yılından sonra oynanan Kırıkhan oyunundan tamamen farklı icra edildiği tespit edilmiş ve bu çalışmanın DVD ekinde mahalli uzman Mehmet KONUŞKAN' ın icrası sunulmuştur.Çalışmada, 1970 yılından itibaren Hatay ve Gaziantep' te düzenlemeli olarak oynanan Kırıkhan oyununun müziği ve ritmi notaya alınmış, oyunun bölümleri açıklanmıştır. Farklı figür ve oyunların bu oyun üzerine eklenmesi bakımından inceleme ve karşılaştırma yapılarak ortak noktaları ortaya çıkarılmış, oyunlar üzerindeki sosyal, kültürel, coğrafik ve tarihsel etkileşim ve değişim anlatılmaya çalışılmıştır. Yörelerdeki kaynak kişilerin icraları kayda alınmış ve oyunların oynanılış biçimi dikkate alınarak farklılıkları tarafımdan karşılaştırılarak DVD kaydıyla, yine ekte verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Hatay, Gaziantep, yöre, kaynak kişi, Kırıkhan oyunu, Halk oyunları.

This study has been made with the aim of comparing a folk dance type ?Kırıkhan? which is performed in Hatay and Gaziantep in terms of its music, rhythm and dance and the change as a result of its analysis of social, cultural etc. effect in the historical process.In this study the techniques of literature research, observation and interview have been used.In the process of studying this thesis Hatay and Gaziantep cities were visited. A field study has been made by interviewing the local musicians who are professional and practicing this dance with their best then the information gathered was recorded in documental and by video which is included in the thesis study. Furthermore, the views of the academicians of Turkish Folk Dances Department of Traditional Turkish Music Conservatory (Fikret DEĞERLİ, Fatma SATAR) has been taken and the deficiencies has been ascertained by the information they presented.In the process of researching, Kırıkhan, the town of Hatay where this folk dance was born, was visited and its historical development was researched. In this research in Hatay, new facts were found. As a result of the information gathered from the source people and source works it was concluded that this folk dance was first compiled by a local expert Reşit DİP in 1970 (KALAYCIOĞLU, 1998: 85). While making the research on the field, except this dance other types of Kırıkhan which were not recorded before 1970 were found and they are still traditionally being performed. These dances were also recorded on DVDs by the guidance of the resource people, their photographs were taken and they are also presented in this study. The rhythm and the music of the dance was noted.In the researches in Gaziantep, in 1960s as a result of the studies of the local expert Mehmet Yaşar ÇANLIOĞLU it was seen that the folk dance Kırıkhan which is known as a dance of this region had not been performed before these years in Gaziantep. He acclaimed that he contributed this dance to folk dances as Hatay- Kırıhan?s taditional dance in 1960s and for that reason it was supported and recorded by documents that the origin of this dance which is performed before these years were belong to Kırıkhan. It was concluded that the dance which is performed in Hatay after 1970s is taken from the composition in Gaziantep and it is slightly different in terms of music, rhythm and dance. The dance which is performed before 1970s and after these years are also totally different from each other. Mehmet KONUŞKAN?S performance is presented in the DVD attached.In this study, the music and the rhythm of the Kırıkhan folk dance which is still performed in Hatay and Gaziantep since 1970s is noted and the sections were explained. The dances? differences and the common features are reavealed also by analyzing and comparing the attached figures and features. The social, cultural, geographic and historical effect on the dance has been explained. The performances of the resource people of these two regions were recorded and their comparison has been made by myself and they are presented in DVDs attached.Key Words: Hatay, Gaziantep, region, resource person, the folk dance ?Kırıkhan?, Folk Dances.