Kütahya Erguniyye Mevlevîhânesi`nin klasik Türk mûsikîsine etkileri

Abstract

Kütahya'da dönemin birkaç ?Medrese?sinde eğitim gören genç öğrenciler, şehrin kızlarına âşık olup şiirler yazmışlar, sonra da bu şiirlerini Mevlevîhâne'de eğitim gören veya yetişmiş mıtrıbân ya da bestekârlara besteletmişlerdir. Genellikle Mesnevî ve İlâhî formlarını meşk eden mıtrıbân ya da bestekârların besteledikleri türküler de, haliyle Klasik Türk Mûsikîsi makamlarına uygun olarak düzenlenmiştir.Ayrıca; Kütahya Mevlevîhânesi bünyesinde yetişen Seyyid Ebubekir Dede ve çocuklarının, İstanbul Galata ve Yenikapı Mevlevîhâneleri'nde görevlendirilmeleri nedeniyle Türk Musikîsi'nde başka değerler yetişmeye başlamıştır.Üstün musikî bilginleri olan Seyyid Ebubekir Dede ile kardeşi Seyyid Osman Dede, oğulları Ali Nutkî Dede, Abdülbâkî Nâsır Dede, Recep Hüseyin Hüsnî Dede, Abdurrahim Künhî Dede; Hammâmizâde İsmail Dede Efendi, Şeyh Galip, Buhûrîzâde Mustafa Itrî gibi zatların yetişmesine vesile olmuşlardır. Bunların haricinde; Keçecizâde Fuad, Ali Paşa, Mithat Paşa, Hâlet Efendi, Leylek Hasan Dede, Tâhir-ül Mevlevî ve daha nice önemli isimler, bu güzide şahsiyetlerden ve yetiştikleri mekânlardan feyiz almışlardır. Bu çalışmada özellikle Anberefşan Makamı incelenecektir.Sonuç olarak Kütahya Ergunîyye Mevlevîhânesi; hem Kütahya Türküleri'nin Klasik Türk Mûsikîsi makamlarına uygun oluşlarıyla çok benimsenmesinde, hem de Türk Musikîsine kazandırdığı beste-makam-bestekâr-şair ve devlet adamları ile özel bir yere sahip olmuştur.Anahtar Kelimeler: Ergunîyye, Klasik Türk Mûsikîsi, Seyyîd Ebu Bekir Dede, Yenikapı Mevlevîhânaesi, Semâzen.

Researches performed based on the modality of Kutahya Folk Songs proved that the reason for this was Kutahya Erguniye Mevlevihane.Young students studying at the few ?Madrasahs? of those times in Kutahya used to fall in love with the girls living in the city, writing poems for them and then have those poems set to music by the group of musicians or composers studying or educated at the Mevlevihane. Thus the folk songs composed by the group of musicians or composers practicing Mesnevi and Hymnal forms in general were naturally modal.In addition, because Seyyid Ebubekir Dede and his descendants educated in Kutahya Mevlevihane were assigned to the Istanbul Galata and Yenikapı Mevlevihanes, other values began to grow in Turkish Classical Music.Seyyid Ebubekir Dede and his brother Seyyid Osman Dede, his sons Ali Nutki Dede, Abdülbaki Nasır Dede, Recep-Hüseyin Hüsni Dede and Abdurrahim Künhi Dede who are all superior music scholars contributed in the education of personalities such as Hammamizade İsmail Dede Efendi, Şeyh Galip and Buhurizade Mustafa Itri. Furthermore, Keçecizade Fuad, Ali Paşa, Mithat Paşa, Halet Efendi, Leylek Hasan Dede, Tahir-ül Mevlevi and many other important names drew inspiration from these distinguished figures and locations. This study specifically examined Anberefşan Makam.In brief, Kutahya Erguniye Mevlevihane has played an exceptional role both in the modality of Kutahya Folk Songs and with the compositions-modes, composers-poets and statesmen it brought in Turkish Classical Music.Keywords: Erguniye, Classical Turkish Music, Seyyid Ebu Bekir Dede, Yenikapı Mevlevihane, Whirling Dervish (Semazen).