Nisâ sûresi örneğinde Arap dilinde i`lâl ve ibdâl

Abstract

Bu çalışma, Arap dilbilimi ve kaynakları açısından i'lâl ve ibdâlin önemini, kazandığı anlam örgüsünü, türlerini, harflerini, kurallarını, örneklerini, dilbilimcilerin bunlara ilişkin görüşlerini akademik olarak araştırıp incelemeyi, bununla birlikte i'lâl ve ibdâl kaideleri açısından Nisâ sûresinin tahlilini yapmayı hedeflemektedir. Tez, i'lâl ve ibdâle (sarfî ibdâl) dair genel konuları kapsamakta, örneklem ise, Nisâ suresiyle sınırlı bulunmaktadır. Çalışmada veri toplama, açıklama, analiz etme, sentezleme, tümdengelim yöntemler kullanılmıştır. İ'lâl ve ibdâl kendine özgü harf ve kaidelerle Arapça kelimelerin telaffuzunda kolaylık, netlik, akıcılık ve güzellik sağlayan, bunun yanı sıra sarfî hataların giderilmesi, dilin gelişmesi ve zenginleşmesine katkıda bulunan mevzuların başında gelmektedir. İ'lâl ve ibdâl konularının ele alındığı bu çalışmada öncelikle Arapçanın temel alanlarından biri olan `sarf` ilmi, bu ilmin konusu ve önemi üzerinde durulmuş, sarf ilmine dair eserler zikredilmiştir. Akabinde `illet` kavramı ve harfleri ele alınarak `i'lâl` bahsine geçilmiş, i'lâlin tanımıyla birlikte türleri belirtilmiştir. Bir sonraki aşamada kalb ile yapılan i'lâl, nakil-iskân yoluyla yapılan i'lâl, hazifle yapılan i'lâl ve bu i'lâl türleriyle ilgili kaideler, maddeler halinde incelenmiş, ilgili konu bağlamında dilbilimcilerin görüşlerine yer verilmiş, Kur'ân-ı Kerim ayetlerinden ve Arap şiirinden örnekler getirilerek konu pekiştirilmeye çalışılmıştır. Sonra fiillerde i'lâl bahsine geçilerek, nâkıs ve lefîf fiillerde vâki olan i'lâller, mâzî ve muzâri fiil kiplerinde ele alınmıştır. İ'lâl mevzusu tamamlandıktan sonra `ibdâl` konusuna geçilmiştir. Bu bölümde ibdâl kavramı, harfleri ve türleri tetkik edildikten sonra, uygulama mahiyetinde Nisâ sûresinde i'lâl ve ibdâl örnekleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

This study aims to examine the importance of i'lâl and ibdâl in terms of Arabic linguistics and sources, the meaning they get, their types, letters, rules, samples and the views of linguists related to the topic. This study also aims to analyze Surah An-Nisa from the point of i'lâl and ibdâl principles. While the Thesis contains general subjects about i'lâl and ibdâl, the Sample is limited to Surah An-Nisa. The methods utilized in the present study are as follows: data collection, explanation, analyzing, synthesizing and deduction. I'lâl and ibdâl are in the leading positon of the topics such as providing ease, clearness, fluency, and beauty for the sake of Arabic pronunciation through specific letters and rules in Arabic and besides they also help eliminate grammatical errors, contribute in development and enrichment of the language.The current study, in which i'lâl and ibdâl were discussed, elaborated primarily morphology / `sarf` which is one of the fundamental fields of Arabic, its subject and significance of this discipline, and mentioned works on morphology / sarf. Later on, the study dealt with the notion and letters of `illet`, then proceeded to issue of `i'lâl` whose description and types were provided. The next chapter examined and itemized i'lâl via transformation, i'lâl via transportation, i'lâl via dropping and rules regarding these i'lâl types by providing views of Linguists within the framework of relevant topic. Arabic poems and verses from Qur'an were also stated to strengthen the topic. Afterwards, the next chapter discussed the topic of i'lâl in verbs and evaluated i'lâls, which were in nâkıs ve lefîf verb forms, in the form of mâzî and muzâri verb conjugation. After finalizing i'lâl issue, the following chapter examined the notion of ibdâl, its letters and types, and identified the samples of i'lâl and ibdâl through practicing Surah An-Nisa as an example.