Mesnevi`de ibadetler ve tasavvufi ahlak

Abstract

Bu tez çalışmasında Mesnevîdeki ibâdetler, inanç esasları, tasavvufî makamlar ve hâlleri, Hz. Mevlânâ'nın dilinden nakledilmeye çalışılacaktır. Günümüzde Hz. Mevlânâ'nın ifadelerinin farklı nakledilmesi, İslâm'dan uzak ya da ılımlı İslâm çatısı altında gösterilmesi bizi böyle bir çalışmaya yönlendirmiştir. Ilımlı İslâm çerçevesinde `Ne olursan ol gel` hiçbir şey yapma anlayışı ile doldurulan bu yaklaşımın Hz. Mevlânâ'nın İslâm anlayışı ile örtüşmediği tezimizde savunulmaktadır.Mesnevî'yi okurken Hz. Mevlânâ'nın kendine özgü bir üslubu ve dilinin ağır olduğu görülmektedir. Böylece Mesnevî'deki kavramların yorumlanması kişiden kişiye farklılaşabilmektedir. Hz. Mevlânâ'nın Mesnevî'de `Ney`'in feryadından bahsederken: `Herkes kendi zannınca benim dostum oldu ama kimse içimdeki sırları araştırmadı.` ifadeleri aslında Hz. Mevlânâ'da kendi devrinde bile anlaşılmadığı sonucuna götürmektedir. Çünkü Hz. Mevlânâ'nın Mesnevî'yi bir eğitim metodu olarak yazdığını düşünmekteyiz. Bu durum tezin önemini daha da arttırmaktadır.Bu çalışma birçok tasavvufî kavramın yanı sıra Hz. Mevlânâ'nın ısrarla üstünde durduğu hususlar: `Namaz nasıl kılınır?`, `Orucu ne bozar?` gibi ilmihâl anlatımları değil, daha çok mânâ yönüdür. Böylece bu çalışma Mesnevî'ye aşina olmayanların Mesnevî ruhunu anlamasına da katkı sağlayacaktır. Hz. Mevlânâ beyitler arasında birden fazla örneklendirme yaparken tekrar konunun özüne dönmektedir. Bu da Mesnevî'nin sohbet edasında birbiri ardını tamamladığını söyleyebiliriz.Tezimizde Mesnevî'nin altı cildinden günümüzde sıkça sorgulanan konular üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu çerçevede kaza ve kader, îmân, tevhid, rızık, tevbe, şükür, ihlâs ve samimiyet, takva ve teslimiyet, ibâdetler, akıl, kalp aşk ve muhabbet konuları ele alınmıştır. Veled İzbudak'ın çevirisi üzerinden yaptığımız bu çalışmamızda Mesnevî içinde geçen Türkçe `Tanrı` kelimesine dokunulmamış ancak bizim yazdığımız metinler üzerinde lafzatullah kastedildiğinde cins isim yerine `Allah` lafzı tercih edilmiştir.

The subject matter addressed in this thesis is itself Masnavi's edicts, principles of belief, the ranks of the Sufi order, using the language of Mevlana. The expressions of Mevlana are at present being recounted distinctively. So as to curtail the impression that the expressions of Mevlana are distant from Islam or is shown to be against moderate Islam, we seek to provide answers by using the language of Mevlana. We will convey in our thesis that the understanding of Mevlana's expression `Come whoever you are` and do nothing, when considered within the framework of moderate Islam, does not correspond with Mevlana's understanding of Islam.In this thesis we aim to bring to the foreground the multiple notions of mysticism together with the vital topics persistently focussed on by Mevlana. We are made aware that the meanings of the subject matter of catechisms such as `How is salaat (5 daily prayers) performed?`, `What can invalidate fasting?` and not the manner in which the catechisms are phrased, is evident when we consider the edicts contained in the Masnavi. As the Masnavi is a large and voluminous book, it is possible for the reader to overlook and misinterpret the vital points desired to be expressed among Mevlana's numerous narratives.One of our aims is thereby to provide those who have not previously read Masnavi, the views of Mevlana in a simplified annotated form. Within the topics of Mevlana, when making many exemplifications, the reader will notice that the writings switch from one topic to another and return to the core subject matter. This shows that the Masnavi is actually written in a conversational manner where one topic leads to another.As well as contextualizing the six volumes of Masnavi, the topics which we have specified are those that are queried at this present day. These topics should have a specified sequential order. We want to bring attention to the sequence the most in this work.Misfortune and destiny, being one of the most topics people are interested in and curious about, Mevlana also places importance on this topic. İn addition to misfortune and destiny, we have attempted to consider the topics of faith, livelihood,monotheism, repentance, glorification, pure intentions and sincerity, mind and heart, love and conversation, subjects of worship, devotion and submission to God. As the underlying meanings of Mevlana's topics opens different doors, we can signify the importance of the Masnavi as a commentary of the Qur'an.This thesis used the translation of Veled İzbudak and as such the Turkish word for God `Tanrı`, as contained in Masnavi remains unaltered, however the texts we have written, God has been identified as `Allah`.