İslam mezhepleri tarihi açısından Şeyh Müfîd`in Evâilü`l-Makâlât`ı

Abstract

Tezimizde Şîa'nın oluşumundan itibaren kısaca geçirdiği evrelere, sonrasında daŞeyh Müfîd'in hayatına ve döneminin özelliklerine değinmeye çalıştık. Tezimizdeğerlendirme eksenli olduğu için eserin İslam Mezhepleri Tarihi açısından öneminedeğindiğimiz gibi Şîa'nın ortaya çıkışından İmamiyye'nin gelişim sürecini de elealmaya çalıştık.Abbasî Devleti'nin gerilemesi sonucu ortaya çıkan yeni devletleri özellikle deBüveyhoğullarını anlatmaya çalıştık. Büveyhoğullarının kuruluşu, Bağdad'ın o dönemkiyapısına ne gibi etkileri olduğu ve bunların Şiîler ile olan ilişkileri de çok önemlidir.Zira bu dönem, genelde Şîa özelde ise Şîa'nın en önemli kolu olan İmâmiyye'nin çokparlak ve etkili olduğu dönemdir. Entelektüel bir atmosferin içinde yetişen Müfîd,Bağdad'da sadece Şiî İmâmiyye ile değil özellikle Mutezile başta olmak üzere diğermezheplerin görüşleriyle de yakından ilgilenme fırsatı bulmuştur. Bazı görüşlerdeonlara katılmış, bazı görüşlerinde ise onlardan ayrı özgün fikirler geliştirmiştir.Evâîlü'l-makâlât'ı incelediğimiz zaman zaten Müfîd'in Mutezile'den ve diğerfırkalardan ayrıldığı ya da onlarla hemfikir olduğu itikâdi konuları göreceğiz. O,kendisinden önceki Şiî âlimler gibi sadece ahbâra dayalı anlayışta kalmadığı gibikendinden sonra gelen bazıları gibi de sadece akla dayalı yolu da benimsememiştir.Çalışmamızda Müfîd'in dağınık halde ve farklı yerlerde bulunan görüşlerini onbaşlık altında birleştirerek sistematik bir şekilde vermeye çalıştık.Şeyh Müfid'in imamet, varlık ve bilgi, ulûhiyet, nübüvvet, kulların fiilleri,Allah'a ait fiiller, sem'iyat, ölüm ve sonrası, melekler ve kur'an hakkındaki görüşlerinianlatmaya çalıştık.

Here, we tried to mention the phases of Shia went through since the formation ofit, then the life of Shaykh alal-Mufîd and charecteristics of his period briefly. Becauseour thesis is translation oriented, we didn't give wide coverage to other subjectd.We tried to tell the characteristics of the period, the new states, especiallyBuyids, resultant of the Abbasid State's regression. What kind of effects theestablisments of Buyids has on Baghdad's structure in that period and the relations ofthese with Shi's are also important; because it is undoubtedly this period when theImâmites is the most brilliant and efficient in Shia private.Mufîd has grown in an intellectual atmosphere found an opportunity to be closlyinterested in not only Shi'ite Imâmiyya but also the opinios of other sects especiallyMu'tazila in Baghdad. He has been agree with some opinions, in some of their opinionshe has developed seperate ideas. While being said that he was impressed by Mu'tazila,in our opinion this response is his effort of rather then familiarising Mu'tazila andImamita like Nawbakhti, disciminating with certain lines between Mu'tazila andImamiyya.When e study the Awâ'il al-Maqâlât, we will already see the i'tigad subjectsMufîd is disagree with Mu'tazila and the other factions or the subjects he is agree withthem. Not only he has stayed in understanding based on akhbar like Shi'ite scholarsbefore himself, but also has adopted the way based on reason like some after himself.