İbn Acîbe el-Hasenî ve el-Bahru`l-Medîd adlı tefsirinde ahkâmayetlerinin işarî yorumu

Abstract

Bu çalışma, IX. asrın başlarında işarî tefsir literatürünün Fas'taki önemlitemsilcilerinden İbn Acîbe'nin (ö.1224/1809), el-Bahru'l-Medîd adlı tefsirinde, ahkâmayetlerinin işarî yorumunu ve bu yorumu ortaya koyarken kullandığı yöntemlerin tespitve tahlilini içermektedir.Dört bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde, Ahmed İbn Acîbe el-Hasenî'nin hayatı, ve eserleri ele alınmıştır. `Tasavvufî-İşarî Yorum Geleneği veBahru'l Medîd` başlığı altında, hicri II. asrın başlarından itibaren zühd ve takva hareketisonucunda karşımıza çıkan ve ilk günden itibaren tartışılan, tasavvuf anlayışının birürünü olan işarî tefsirin ortaya çıkışı, meşruiyeti, kabul şartları ve işarî yoruma yönelikeleştiriler ile el-Bahru'l-Medîd'in işarî yorum geleneğindeki yeri tespit edilmeyeçalışılmıştır.İkinci bölümde `Bahru'l Medîd'in Ahkâm Ayetlerine İlgisi` başlığı altında,Kur'an'da ki ahkâm ayetlerinin tespitine dair görüşler ele alınmış, Ahkâm Tefsirindeöne çıkan eserler ile ahkâm ayetlerinin tespitinde kendisinden yararlandığımız Cessas(ö.370/981) ve onun `Ahkâmu'l Kur'an` isimli tefsirine dair kısa bilgilere yerverilmiştir. Ayrıca İbn Acîbe'nin ahkâm ayetlerine yüklemiş olduğu işarî manalar tablohalinde sunulmuştur.Çalışmamızın üçüncü bölümünde, İbn Acîbe'nin ahkâmla ilgili ayetlerin işarîtefsirinde ve kavramlara yüklediği işarî manaların istişhadında izlediği yöntem tespitedilmeye çalışılmıştır. Dördüncü bölümde ise ahkâm ayetlerine ve bu ayetlerde geçenkavramlara yükledikleri manalar, bu manaların ortaya konulmasında izlenen yöntemler,yararlandıkları kaynaklar ve mezhebî görüşlerinin işarî yoruma etkisi üzerinden Bahru'lMedîd ile el-Kuşeyrî'nin (ö.465/1072) Letâifü'l-İşârât'ının karşılaştırılmasına yerverilmiştir.

This study includes the determinations and analysis methods which are usedwhile giving the bâtınîte meanings to Judgement verses by Ibn Acîbe who is one of themost important representatives of bâtınîte commentary literature of Morocco at thebeginning of the 19th century.In the first part of this study which has been consisted from four parts, it's beendiscussed and evaluated Ahmed Ibn Acîbe el-Hasenî's life and his Works. Under thetitle of `Mystical and Bâtınîte Commentary`, it's been tried to determine the importanceof El Bahru'l Medîd in the bâtınîte commentary tradition with the appearance of bâtınîtecommentary which is a product of mysticism comprehension that has been discussedfrom its first day that we met as a result of the movement of piety and taqwa; itsJustification, acceptance necessities and the criticisms to bâtınîte commentary.Therewithal under the title of Judgement it's been given place to the knowledgeabout what are the judgement verses in Qur'an, the most significant works in Judgementcommentary, Cessas who we benefit from himself for the determination of theJudgement verses and his commentary named as `The judgement of Qur'an`. And also,the bâtinite meanings to the judgement verses given by Ibn Acîbe are given in the chart.In the third part of the study, it's been tried to determine the way which IbnAcîbe followed on the witness of the bâtınîte commentary of verses and the bâtınîtemeanings of the terms. Eventually, in the fourth part, over the approaching methods tothe Judgement verses, El Kuseyri's Letaifu'l Isarat which is the known firstcommentary of all bâtınîte commentaries that are related to Ibn Acîbe's commentariesand the commentary of whole Qur'an has been compared over the meanings have beengiven to terms, the methods to expose those terms, the sources that have been used andthe effect of sect sentiments to the bâtınîte commentary.