Türk-Amerikan ilişkilerinde Irak sorunları

Abstract

IV ÖZET Irak, I. Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti'nden koparılarak bir süre İngiliz manda yönetimi altında kaldıktan sonra bağımsızlığına kavuşmuştur. Özellikle Musul, Türkiye ile İngiltere arasında önemli bir sorun olmuştur. Irak- Türkiye ilişkilerinin inişli çıkışlı seyir izlemesinde Türkiye'nin yüzünü Batıya dönmesi kadar Irak yönetimlerinin Türkiye'ye olumsuz yaklaşımları da etkili olmuştur. II. Dünya Savaşı sonrasında ulusal güvenlik politikaları çerçevesinde ortak çıkarlar ve güvenlik stratejileri üzerine kurulan Türkiye-ABD ilişkileri, Küba Krizi ve Kıbrıs meselesiyle gelgitler yaşamıştır. Soğuk Savaş'ın sona ermesi iki ülke arasındaki ilişkiler sorgulanmışsa da, I. Körfez Savaşı sırasında üstlendiği önemli rol, Türkiye'nin jeopolitik önemini, ABD'nin tek süper güç olarak kaldığı yeni dünya düzeninde de koruduğunu göstermiştir. I. Körfez Savaşı'nda Türkiye'nin ABD'ye tam destek vermesi Irak ile ilişkileri bozarken ABD ile sağlamlaştırmıştır. 1 1 Eylül'e kadar Türkiye-ABD ilişkileri ABD'nin Irak politikasındaki farklı yaklaşımları nedeniyle (Kuzey Iraklı Kürt gruplar, Çekiç Güç vs.) zaman zaman gerginleşmiştir. 1999 yılına gelindiğinde Türkiye ABD'nin stratejik müttefiki olmuştur. 11 Eylül terör eylemi sonrası ABD'nin Irak konusunda politika değişikliğine gitmesi ardından II. Körfez Savaşı'nda Türkiye'nin ABD'ye tam destek vermemesi ilişkileri etkilemiştir. Bu çalışma giriş kısmından sonra on dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, uluslararası ilişkiler üzerine teorik yaklaşım ve Türk dış politikasındaki yaklaşımlar; ikinci bölümde, Irak'ın kuruluşu aşamasında gelişen olaylar; üçüncü bölümde, Irak'ın stratejik konumu ve etnik yapısı; dördüncü bölümde, Türk- Amerikan ilişkilerinin gelişimi; beşinci bölümde, SSCB'nin dağılması sonrası ABD tarafından yeni dünya düzeninin kurulmak istenmesi; altıncı bölümde, I. Körfez Savaşı ve etkileri; yedinci bölümde, Ortadoğu üzerine geliştirilen politikalarda petrol faktörü; sekizinci bölümde, 1990 sonrası Türk-Amerikan ilişkilerini etkileyen nedenler ve Çekiç Güç; dokuzuncu bölümde, ABD'nin dış politikasında Kürt faktörü ve Kuzey Irak'taki Kürt oluşumu; onuncu bölümde, 11 Eylül sonrası değişen ABD'nin dış politika yaklaşımları; on birinci bölümde, Türkiye'nin Irak politikası; on ikinci bölümde, II. Körfez Savaşı ve Türk-ABD ilişkilerine etkisi; on üçüncü bölümde, II. Körfez Savaşı'nın sonuçları ve on dördüncü bölümde ise sonuç ve değerlendirme ele alınmıştır.

SUMMARY Iraq was separated from Ottoman Empire after World War I, and obtained its independence after dominated of Great Britain Mandate for awhile. Especially Mousul has been trouble between Turkey and Great Britain in 1920s. The reason fluctuated relationship between Turkey and Iraq was not only Turkey's concerns only the West but also the Iraqi administrations' negative approaches to Turkey. The relations between Turkey and USA, which based on shared security strategies after World War II, fluctuated due to Cuba Crisis and Cyprus. Although relations between two countries had been questioned after the Cold War, the important role of Turkey in Gulf War I indicated that Turkey has still protected its geopolitical importance in New World Order where USA is only super power. Due to different approaching of USA on Iraq policy (Kurds, Provide Comfort etc.) the relations between Turkey and USA sometimes become tense. Until 1 1 Sept. Turkey become strategic ally with USA. After changing USA Iraqi policy by 11 Sept. terrorist attack, and Turkey's reluctance in Gulf War II effected the relations. This study consists of fourteenth parts after an introduction part. In the first part international relations theories and approaches in Turkey foreign policy; in second part, affairs which have been evolved in foundation phase of Iraq; third part, strategic position and ethnical structure of Iraq; in fourth part, the progressing of Turkey-USA relations, in fifth part, after Sovyet Union collapsed, USA try to found new world order; in sixth part, Gulf War I and its effects; in seventh part, oil factor in the policies are developed on the Middle East; in eighth part, the reasons of effects Turkey-USA relations after 1990 and Provide Comfort Operation; in ninth part, Kurdish factor in foreign policy of USA and formation of Kurds in Northern Iraq; in tenth part, approaches of changed USA after the 1 1 September; in eleventh part, Turkey's Iraqi policy; in twelfth part, Gulf War II and its effects on Turkey-USA relations; in thirteenth part, the consequences of Gulf War II and at last in fourteenth part, consequences and evaluation were analyzed.