İran`ın nükleer politikası

Abstract

Güç kavramı askeri, politik ve ekonomik anlamlarıyla devletlerin dış politik manevralarında önemli bir rol oynamaktadır. Devletler arası ilişkilerde uluslararası hukuk kurallarınca normlar oluşturulmuş olsa bile bu kavramlar tek başına devletlerin kendini güvende hissetmesi için yeterli değildir. II. Dünya Savaşı'nda ilk defa kullanılan `atom bombası` güç kavramına farklı bir perspektif kazandırmıştır Atom bombasının kullanılmasından sonra ortaya çıkardığı korkunç sonuçları onu uluslararası ilişkilerde ayrıca ele alınması gereken bir konu haline getirmiştir. Soğuk Savaş dönemi ve sonrası yaşanan gelişmeler nükleer silahların kontrol edilmesi gerektiğini ortaya çıkarmıştır. Uluslararası örgütler ve antlaşmalar kullanım alanlarını sınırlamak istemiştir. İran, bölgesinde her zaman güçlü bir devlet olarak varolmuştur. 1950'lerden sonra Şah yönetimi altında ilk nükleer planlamasını yapmış, 1970'lerde NPT'ye üye olmuş ve ilk nükleer güç fabrikası için çalışmalara başlamıştır. NPT'ye üye olmayı kabul ettikten sonra ise Avrupa ülkeleri ve ABD, İran'ın nükleer çalışmalarını desteklemişlerdir. 1979'da İran İslam Devrimini gerçekleşmiş ve İran'ın Batılı ülkelerle ilişkileri bozulmuş ve ABD, İran'a her türlü konuda yaptırım uygulamıştır. 1 980'lerle birlikte İran yeniden nükleer çalışmalara ağırlık vermeye başlamıştır. İran bu yöndeki çalışmaları için Rusya ve Çin'den yardım almıştır. NPT anlaşmasının bir tarafı olarak İran nükleer güç ile ilgili çalışmalarının barışçıl ve sivil kullanım amaçlı olduğunu iddia etmektedir. 11 Eylül'den sonra ABD, İran'ı `şer ekseni` olarak ilan etmiştir. ABD'nin Afganistan operasyonu ve sonrasında Irak'a bahane olarak kimyasal silahları göstermesi bir anda akıllarda bir soru yaratmıştır; `Sıradaki kim olacaktır?`. İran nükleer çalışmalarından dolayı ABD saldırılarına aday konumdadır. Doğalgaz ve petrol ihracatçısı bir ülkenin nükleer yatırımını sadece enerji ihtiyacı olarak bahane göstermesi kuşkuyla karşılanmaktadır. Uygulanan uluslararası baskı sonrası İran, NPT ek protokolünü imzalamıştır ama ABD'nin İran' a yönelik izleyeceği politik strateji halen bir ikilemdir. Eğer Irak operasyonu başarılı olursa ABD, Büyük Ortadoğu Projesi çerçevesinde saldırmak isteyebilir. Tüm bu gelişmelerin bölgeye olası etkileri dikkatlice değerlendirilmelidir.

Power in means of military, political and economical, plays a significant role to determine state's foreign politic maneuver. Although many norms were enacted by the international law in the relations between the states, these terms were not adequate to feel themselves in safe. Nuclear atomic bomb which was firstly used in the II. World War gave a different perspective to the meaning of power. Using this magnificiant power caused many horrible results and because of this it should be considered as a different issue. All of the states wanted to have this nuclear power. The events occured during and afterwards of the Cold War exposed that nuclear weapons must be under controlled. Many international organization and treaties tried to limit its usage. Iran always exists as an powerful state in the region. It made its first nuclear plans under Shah regime after 195CTs and it started to work on its first nuclear powerplant in 1970's. After it agreed to be a member of NPT, European countries and United States supported its nuclear facilities. Then the Islamic revolution occured and the relations between Iran and the Western countries were spoiled. Especially US made sanctions in all subjects. Russia and China helped Iran about its nuclear studies. As being a member of NPT Iranclaims that its nuclear facilities are for peaceful and only for civilian usage. After September 1 1, US declared Iran as an axis of evil. Afterwards it made an operation to Afghanistan and then excused Iraq by the use of chemical weapons and all of these considerations made a question on the minds; who will be the next? Iran become consconspicous because of the nuclear facilities and an another candidate for the US attack. It is sceptical when Iran, an exporter of natural gas and oil, disclaims that nuclear investment was only due to necessisty of energy supplement. After the international pressure made on Iran, it signed additional protocol of NPT but the political strategy that US will apply against Iran is still a dilemma. If the operation in Iraq is succeeded, US can attack Iran as a part of the `Greater Middle East Project`. However, its effects on the region must be well thought.