Azerbaycan Devleti`nin dış politika stratejileri

Abstract

ÖZET :'$: t' ¦` «, £«¦ -. tots t » ' «,t î £.,-v ^ *s ; ¦ I 5». ` SSCB'nin çöküşünün ardından Avrasya'da yeni devletlerin ortaya çıkışı yeni^'` jeopolitik güç boşluğu alanlarını da beraberinde getirmiştir. Bu güç boşluğu alanlarından biri de Güney Kafkasya'nın yeni bağımsız devletlerinin bulunduğu yerde sahip olduğu hassas konum itibarıyla konumuz olan Azerbaycan Cumhuriyetidir. Bu durum, Kafkaslarda yaklaşık iki yüzyıllık Rus egemenliğinin resmen sona ermesi sonucu, Batıya ve özellikle Batı dünyasının lideri ABD'ye yeni etkinlik alanı kazanma fırsatı sağlamıştır. Bu nedenle Azerbaycan, ele aldığımız dönemde Batı için giderek daha önemli hale gelmiştir. Aslında, 1991 sonrası Rusya, `yakın çevre stratejisi` bağlamında SSCB dönemi egemenliği altında bulunan ülkelerle ekonomik, siyasal ve askeri alanlarda mümkün olan en üst düzey entegrasyonu gerçekleştirmek istemiştir. Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) vasıtasıyla bunu yapmaya çalışmıştırsada gelişmeler, Moskova'ya yakın çevrenin kontrolünün önünde Batılı gelişmiş merkezi ülkelerin, özellikle ABD'nin engel olarak durduğunu göstermiştir. 1 1 Eylül sonrası ABD liderliğindeki uluslararası ittifak (terörizme karşı başlattığı mücadele kapsamında) uzun vadede bölgesel pek çok dengeyi sarsacak boyutta gelişebilir. Olası bir Orta Doğu krizi halinde Kafkas petrolleri daha da büyük önem arz edecektir. Bu bağlamda petrolün Batı pazarına ulaşması için Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının büyük önem kazanacağı açıktır. Rusya-îran ikilisinin engellemek için üstün gayret gösterdikleri bu projenin, dünyadaki doğabilecek uzun süreli bir petrol krizine karşı alternatif olacağı düşünülmektedir. Görüldüğü gibi Kafkasya bölgesinin önemli güçler arasında cereyan eden `yeni büyük` alan olduğu açıktır. Bölgede oynanan `büyük oyun`un ise büyük kazanç anlayışına dönüştüğünü söylemek mümkündür. Petrolün çıkması ve ulaşımı bölge ülkeleri üzerinde olumlu ekonomik etki yaratacak olmasının yanı sıra, bu işlemleri finanse edecek olan bölge dışı güçlerin pastadan alacağı payın büyüklüğü, onlarında....... _. - bölgeye ilgisini her zamankinden daha fazla artırmaktadır. Bu nedenle Kafkasya'nın £^** `!i if istikran konusu gittikçe daha da önem kazanmaktadır '*`*.«,» Sonuç olarak Azerbaycan, Kafkasya'da ABD ve Türkiye ile ittifaka girmeyi uygun görmektedir. Aynı zamanda Moskova'yı dışlayıcı değil, bölgede uzun dönemli bir barış ve istikrarın oluşturulmasına katkıda bulunabilecek bölgesel güçlerden biri olduğunu göz önünde bulunduracak politikalar izleniminin kendi yararına olduğunu da görmektedir. Bir süper güç olarak ABD'nin Karabağ barış sürecinde oynadığı rol -Hazar petrollerinin uluslararası pazara taşınması konusunun ön plana çıkması ile- hem bölgesel istikrar hem de Azerbaycan ve Ermenistan'da politik ve ekonomik istikrarın sağlanması açısından önemlidir. Sürecin başarısız olması durumunda taraflar askeri çözüme yönelebilirler. Azerbaycan bağımsız devlet haline gelme sürecinde önemli ölçüde toprak kaybına uğramış ve çok sayıda şehit verilmiştir. 1988-1994 arası devam eden savaşta bir Nahcivan, 219 Karabağ ve 691 Karabağ dışı köy tamamen yok olmuş veya tahrip edilmiştir. Ermenistan'da ise 191 Azeri köyü tamamen boşaltılmıştır. 16.000'den fazla Azerbaycan Türkü şehit olmuş ve Ermenistan'dan Azerbaycan'a 233.400 göçmen gelmiştir. Azerbaycan'da bir çoğu Bakü'de olmak üzere 1 milyon göçmen bulunmaktadır.

SUMMARY %2?s8^* Following the collapse of the SSCB, the emergence of new states in Eurasia has led to new areas of geopolitical power gaps. Among these areas of power gaps is the Republic of Azerbaijan, due to its strategic location adjacent to the new independent states in the Southern Caucasia. After the bicentennial Russian dominance officially ended in Caucasia, the Western countries, especially the U.S. found the opportunity to gain new areas of dominance. Thus, Azerbaijan has become more important during this period under discussion. Actually, Russia aimed integration at uttermost level with all the countries, which were dominated by the SSCB, in the context of `immediate perimeter strategy`, after 1991. Although it tried to achieve this goal through the `Community of Independent States`, this control of immediate perimeter was hindered by the Western developed countries, and especially by the US. After the September 1 1 incident, the international alliance (in the fight against terrorism) under the leadership of the US may progress to upset several regional balances. In case of a possible Middle East crisis, the Caucasian oil will gain further importance. In this context, it is obvious that the Baku-Tbilissi-Ceyhan pipeline will be vital to transfer this oil to the Western markets. This project is considered as an alternative against the extended worldwide oil crises, and Russia and Iran are giving extreme efforts to impede its realization. As can be easily understood, the Caucasian region will be the `new great` territory of struggle between the major powers. The `great game` played in this Territory is transformed into an important profit approach. The production and transport of oil will have a beneficial economic effect on the countries in the territory, while the great magnitude of share of the external powers, which will fund these operations, attracts their interest in this territory more than ever. Therefore, the stability of Caucasia is becoming more important with every passing day.VII As a result, Azerbaijan is willing to form an alliance with the US and Turkey in,, the Caucasian territory. At the same time, they believe that a political approach considering Moscow as one of the regional powers, which is able to contribute to the long-term piece and stability in the territory, rather than excluding it, will be of more advantage for Azerbaijan. With the transport of the Caspian oil coming to foreground, the role of the US as a superpower in the piece process in Karabağ is important with regard to both the political stability, as well as to ensure political and economic stability in Azerbaijan and Armenia. If the peaceful approach fails to be successful, both parties may choose to resort to military solutions. Azerbaijan has lost extensive land, and suffered from far too much casualties during its efforts to become an independent country. In the war between 1988 and 1994, one village in Nahcivan, 219 villages in Karabağ, and 691 villages outside of Karabağ were destroyed completely. 191 Azeri villages in Armenia were completely evacuated. More than 16.000 Azeri Turks died during the war, and 233.400 people immigrated to Azerbaijan. There are over 1 Million immigrants in Azerbaijan, with the majority being in Baku.