Alıcı ortamlarda izleme sistemlerinin optimizasyonu

Abstract

ÖZET Kullanılabilir temiz su kaynaklarının giderek azaldığı günümüzde bir alıcı ortamdan yararlanabilmek için alıcı ortamdaki suyun miktarı kadar kalitesinin de belirlenmesi gereklidir. Öyleki çoğu defa miktar olarak yeterli görülen bir kaynak kalite bakımından istenilen şartları sağlayamamaktadır. Bu amaçla su kaynağının periyodik olarak gözlenmesi, kaynağın kalitesinde olabilecek değişimlerin anında değerlendirilebilmesi ve önlenmesi açısından çok önemlidir. Bunun yanında herhangi bir alıcı ortamdan yararlanmak için baraj, gölet gibi insan eliyle yapılacak müdahalelerde alıcı ortamda olabilecek değişimlerin önceden belirlenerek bertaraf edilmesi de önemlidir. Örneğin ülkemizde yapılan barajların çoğunda erozyona karşı ağaçlandırma yapılmadığı için yağışlarla gelen yüksek AKM dolayısıyla faydalı ömürden yararlanılamamaktadır. Dolayısıyla su kaynaklarında, amaçlan mühendislik ilkelerine uygun olarak seçilmiş bir gözlem ağı kurularak daha sistematik bir şekilde kalite gözlemi yapılması zorunlu hale gelmiştir. Su kalitesi verilerinin elde edilmesinde, hangi parametrelerin nerelerden, hangi sıklıkta toplanacağının belirlenmesi gereklidir. Elde edilen veriler doğrultusunda çok fazla olan kirlilik parametrelerinin azaltılması kirliliğin önlenmesi için gerekli maliyeti düşürecektir. Bu çalışmada alıcı ortam izleme sistemlerinin oluşturulmasında; planlama, numune alma, numune alma yerlerinin tespiti ve sıklığı, verilerin değerlendirilmesi üzerinde durulmuştur. Örnek uygulamada ise veriler arasındaki bağıntılar incelenmiştir. Bu sayede bulunan bağıntının derecesi ile orantılı olarak bazı parametrelerin ölçmeden hesaplanmasının mümkün olabileceği gösterilmiştir. iv

SUMMARY Today, in order to utilize a receptive milieu it is necessary to examine the quality as well as the amount of water in this milien. A spring seen as providing a sufficient amount can not in general meet the required quality. The periodical observation of the spring is a critical decision concerning immediate notice of possible changes in the water quality and their prevention. Besides, in order to utilize a receptive milieu, it is also vital to be able to prevent possibles changes in the receptive milieu as a result of human made constructions like artifical Lakes and dams. For instance, in many dams built in Türkiye, the useful life of dams can not be fully used because of the lack of afforestation agains erosion. There fore, a network of observers whose goals are determined according to engineering principles should be established and the observation of quality should become more systematic. It is necessary to determine which parameters are to be obtained, from where and how often concerning the water quality. Reducing pollution parameters that are too high according to obtained data will decrease the necessary cost for preventing pollition. In this study, in the formation of receptive milien observance, such topics as planning, sampling, determination of places from which samples are taken, data analysis, etc., are considered. In the application process, the correlation between data where investigated. The possiblity of calculation without measuremant of some parameters according to the found correlation.