Çevre etki değerlendirme metotları üzerine bir araştırma ve uluslararası uygulama

Abstract

ÖZET Sanayileşme sürecine giren ülkeler; ulusal kalkınma hedeflerine ulaşabilmek için çalışırken, doğal kaynaklarım kontrolsüz şekilde kullanmaktadırlar. Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) sürecinin başlatılmasını gerektiren bu faaliyetler ile; faaliyet hakkında uygulama kararı verilmeden önce, faaliyetten doğan tüm çevresel faktörlere olan etkiler değerlendirilecek ve alınması gerekli önlemler ile bu önlemlerin etkinliği araştırılarak karar organlarına çevre sorunları açısından en doğru yol gösterilecektir. 1970'li yılların başında A.B.D.'de yasallaşma başlayan ÇED süreci, çevre açısından önemli bir etki olan kirlenme öncesi, çevreyi koruyucu tedbirler alınmasını öngörmektedir. Koruyucu tedbirlerin alınması da kirlenme sonrası, kirliliği bertaraf için yapılacak harcamaları minimize etmektedir. Bu çalışmada; ülkemizde ilk kez 1993 yılında yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi uygulamaları incelenmiş, Metotları irdelenmiş ve bu çalışmalar değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın bir başka bölümünde ise A.B.D. ve Avrupa Topluluğu'na üye ülkelerden bazılarındaki uygulanan ÇED Metotları araştırılmıştır. A.B.D.'de ilk uygulanmaya başladığı yıllarda fiziki çevre unsurlarını ihtiva eden ÇED, daha sonraları sosyo-ekonomik çevreyi de içine almaya başlamıştır. Günümüzde ise sosyal etkilerin değerlendirilmesinden söz edilen bir süreç başlamış bulunmaktadır. Bu süreçte:. Gelişme faaliyetlerin toplum yapısına, geleneklere olan etkileri,. Etkilenen toplum yada grupların davranış değişiklikleri,. Nüfus hareketlerine olan etkileri,. İşsizlik artışı veya azalışı üzerine etkileriGibi konular araştırılmaya çalışılmaktadır. Ülkemizde belirli yörelerde hızla devam eden sanayileşme, özellikle nüfus hareketlerini çok yoğun etkilemektedir. Sanayi şehirlerinin -yanında gecekondulaşmayı da çoğaltan bu durumun ÇED sürecinde de değerlendirilmesi yakın gelecekte kaçınılmaz olacaktır. Ülkemizdeki ÇED uygulamalarına bakıldığında ise ÇED Yönetmeliklerinin yayınlanışından sonra hazırlanan raporlar ile; birçok çevresel analiz ve araştırmalar sonucunda, faaliyet yapılan yörelerin çevresel bilgi datası oluşturulmaktadır. Bunun yanında faaliyetler hakkında detaylı bilgi toplanması, teknoloji takibi ve alınabilecek önlemlerin de bir nevi sözleşme ile garantiye alınması sağlanmıştır. Bundan sonraki uygulamalarda denetim mekanizmasının da iyi iletilmesi ile ÇED sürecinde daha başarılı sonuçların alınarak, sosyal ve ekonomik hedeflere daha sağlıklı bir şekilde ulaşılması gerçekleşebilecektir. Bu çalışmada, öncelikle ÇED tanımlan incelenmiştir. Daha sonra, ÇED metodolojileri incelenmiştir. Dünyada ve ülkemizde ÇED uygulamaları ayrıntılı olarak incelenerek, özellikle ülkemizde uygulanan ÇED yönetmeliği irdelenmiştir. Altıncı bölümde ise ÇED değerlendirilmiştir. Uygulamada aksaklık görülen noktalar tespit edilmiş ve çözüm önerileri getirilmiştir.

SUMMARY In their efforts to achieve national development, nations that are in the industrialization process have been utilizing their national resources without the necessary controls. The activities that are required to start the Environmental Impact Assessment (EIA) process, and before the decision on the applications of these activities can be decided on, all the effects on the environment arising from these activities must be evaluated, the required precautions and their effectiveness should be investigated, and the authorities should be informed as to the environmentally most appropriate path to follow. The Environmental Impact Assessment (EIA) which began to be enforced by laws in the united states in the early 1970' s, proposes that measures be taken to protect the environment prior to pollution which is an important environmental problem. These protective measures minimize the expenditures that will be necessary after the pollution occurs. In this study, Environmental Impact Assessment (EIA), Which became into effect in our country for the first time in 1993, was examined with respect to its methods, and its efforts were evaluated. In another section of this study, some (EIA) methods applied in the United States and in the European Community member nations were investigated. EIA, which included physical environmental elements in the first years of its application in the in the United States, later included the socio - economic environment as well. Currently, a process which includes the evaluation of social factors is in effect. In this process:. The effects of progress on social structures and traditions. The behavioral changes in the affected societies or groups. The effects on population shiftsThe effects on the rise and drop of unemployment figures' and like topics were studied. Rapid and continual industrialization in certain regions of our country has been effecting population shifts to a large extent. With in the EIA process, the evaluation of industrial urban centers along with the conditions that create ghettos is inevitable. When the EIA applications in our country are examined, the reports that were prepared after the publication of the statutes of EIA, and the data obtained as a result of analysis and research on the on the environment of the regions studied are evident. Furthermore, some form of guarantee has been achieved on obtaining detailed information about the activities, technological follow up, and making possible agreements. In the future applications, having a good control mechanism will allow the EIA process to achieve more successful results, and the realization of healthier social and economic targets. In this study, the examination of EIA definitions were given priority. Second priority was the study of EIA methodologies. EIA applications in our country, and the world, especially the EIA statutes in our country, were examined in detail. In the sixth section EIA was evaluated. Faults in applications were determined and solutions were proposed.