Balıkesir çevresinde doğal yayılış gösteren `zarar görebilir` kategorideki Lilium Candidum L. (Liliaceae)`da RAPD tekniğini kullanarak genetik çeşitliliğin belirlenmesi ve koruma stratejilerinin geliştirilmesi

Abstract

ÖZET BALIKESİR ÇEVRESİNDE DOĞAL YAYD1IŞ GÖSTEREN `ZARAR GÖREBİLİR` KATEGORİDEKİ Lilium candidum L. (Liliaceae)'DA RAPD TEKNİĞİNİ KULLANARAK GENETİK ÇEŞİTLİLİĞİN BELİRLENMESİ VE KORUMA STRATEJİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ Gülşah Emine AKA Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi / Tez Danışmanı: Prof. Dr. Fazıl ÖZEN) Balıkesir, 2005 Lilium candidum, bir doğu Akdeniz floristik elementi olup tıpta, süs bitkisi yetiştiriciliğinde ve parfümeri sanayinde ekonomik öneme sahip bir bitkidir. Türkiye'deki doğal populasyonları doğadan sökülerek tahrip edildiği için `zarar görebilir` tehlike kategorisinde değerlendirilmektedir. Yapılan arazi gözlemleri, Lilium candidum'un Balıkesir çevresindeki doğal populasyon yoğunluğunun da Türkiye'de yetiştiği diğer lokalitelerdeki gibi, giderek azalma eğiliminde olduğunu göstermektedir. Bu çalışma, Balıkesir çevresinde doğal yayılış gösteren Lilium candidum'un beş farklı populasyonunun genetik çeşitliliğinin belirlenmesi ve elde edilen veriler yardımı ile taksonun korunmasına yönelik stratejilerin geliştirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada ilk önce, araştırma bölgesinden toplanan Lilium candidum doku örneklerinden genomik DNA (gDNA) izolasyonu gerçekleştirilmiştir. İzole edilen gDNA'lar, RAPD-PCR Yöntemi ile çoğaltılarak populasyonların genetik çeşitliliği, populasyonlar arası genetik benzerlikler ve farklılıklar ortaya konmuştur. Elde edilen verilerin analizinde Popgene Version 1.31 istatistik programı kullanılmıştır. Balıkesir çevresinde doğal yayılış gösteren Lilium candidum populasyonları arasındaki genetik mesafe 0,0464-0,3619 değerleri arasında değişmektedir. Polimorfik bant oram % 74,47 olarak tespit edilmiştir. Populasyonlar arasında polimorfizm oram en fazla olan Keçidere populasyonunun (% 25,53), öncelikli koruma gerektiren populasyon olduğu belirlenmiştir. Bu sebeple, başta bu populasyon olmak üzere, Lilium candidum'xm Balıkesir çevresindeki tüm populasyonlarının in situ ve tarlada koruma (agroekosistemler) stratejileri ile korunmasının uygun olacağına karar verilmiştir. Ayrıca bu çalışmada, Lilium candidum'un Türkiye'den yeni bir yayılış alanı rapor edilmektedir. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Lilium candidum, genetik çeşitlilik, RAPD, zarar görebilir, koruma stratejisi, Balıkesir, Türkiye.

ABSTRACT USING RAPD TECHNIQUE THE DETERMINATION OF THE GENETIC DIVERSITY OF VULNERABLE SPECIES Lilium candidum L. (Liliaceae) NATURALLY DISTRD3UTED IN BALIKESİR AND ITS SURROUNDINGS AND DEVELOPING CONSERVATION STRATEGIES Gfilşah Emine AKA Balıkesir University, Institute of Science Department of Biology (MSc Thesis / Supervisor: Prof. Dr. Fazıl ÖZEN) Balıkesir, Turkey-2005 Being an eastern Mediterranean floristic element, Lilium candidum, is used by medical, by ornamental plant cultivation, and by perfumery industry. Since its populations in Turkey are being uprooted the nature, they are considered in the `vulnerable` category of danger. By means of the field observations, it's found out that the natural population density of Lilium candidum in the ambient of Balıkesir also tends to diminish, just as the other localities in Turkey. This study is aimed in order to identify the genetic variation of five different populations of Lilium candidum, which finds a natural habitat in the surroundings of Balıkesir; and utilizing the gathered dala resulting from that study, to develop some strategies intended for conserving the taxon. In the first step of this study, genomic DNA (gDNA) isolation is performed upon the genomes of the sample tissues taken from Lilium candidum, which was previously collected at me investigation area. Those isolated gDNAs are amplified via RAPD-PCR method, so as to manifest the genetic variation of the populations, and to disclose the similarities and the differences between those populations. Popgene Version 1.31 statistics software is used to analyze the collected data. The genetic distance among the Lilium candidum populations, which demonstrate a natural propagation in the surrounding of Balıkesir, varies in the interval of 0,0464-0,3619 values. The studies also show that the polymorphic band ratio amounts to 74.47 %. Keçidere population (25.53 %), having the uppermost polymorphic ratio, is found out to be the population that requires a protection of first priority. For that reason, it is determined that it is appropriate to protect each of the Lilium candidum populations in the surroundings of Balıkesir, with strategies of in situ and on-farm (agroecosystems) protection, giving the highest priority to tile Keçidere population. Furthermore, this study reports a new distribution area of Lilium candidum in Turkey. KEY WORDS: Lilium candidum, genetic diversity, RAPD, vulnerable, conservation strategy, Balıkesir, Turkey.