Tekrarlayan dozlarda ketaminin rat hipokampusü üzerine olan etkisinin araştırılması

Abstract

Ketamin anestezi pratiğinde yaygın olarak kullanılan sıvı anesteziklerden biridir. Ketamin tıpta premedikasyon, sedasyon, anestezi indüksiyonu ve genel anestezi idamesi için kullanılır.Ketamin bazı araştırmacılara göre nörotoksik iken, bazılarına göre ise tam tersine nöroprotektif etkili bir anestezik maddedir. Yapılan çalışmalarda tek doz ketamin verilmesi ile toksik etki tespit edilememişken, tekrarlayan dozlarda nörotoksik etki görülmüştür. Çalışmamızda, tekrarlayan dozlarda ketaminin beyin dokusuna nörotoksik etkisi olup olmadığını ve nörotoksik etki oluşuyorsa tekrarlayan dozlarda ketamin uygulamasından 16 gün sonra da nörotoksik etkinin devam edip etmediğini daha kantitatif ve objektif bir yöntem olan histolojik sterolojik metodla araştırmayı amaçladık.Çalışmamızda, dişi ratlar beşerli üç gruba (Grup I, Grup II, Grup III) ayrıldı. 5 gün süreyle günde dört defa Grup I'de %0.9'luk salin solüsyonu, Grup II ve Grup III'te aynı dozda ketamin intraperitoneal olarak verildi. Grup I ve Grup II'deki ratlar 5. gün, son doz ketamin uygulamasından sonra Grup III'teki ratlar, 21. gün sakrifiye edilip ratların hipokampus dokusu çıkarıldı. Ratların hipokampus dokusunda cornu armonis (CA) ve gyrus dentatus (GD) bölgelerine optik fraksiyonlama yöntemi ile bakıldı.Grupların hipokampuste CA bölgesindeki ortalama hücre sayıları karşılaştırıldığında Grup II de ortalama hücre sayısı Grup I'e göre %62.33 azalmış olarak bulundu. Grup III'te, Grup I'e göre ortalama hücre sayısı %34.25 daha az bulundu. Grup III ile Grup II'de ortalama sinir hücresi sayıları CA bölgesinde %74.54 oranında Grup III'te daha fazla idi. Grupların hipokampusta GD bölgesinde ki nöron sayıları karşılaştırıldığında Grup II de ortalama hüre sayısı Grup I'e göre %50.12 oranında azalmıştı. Grup III'te hücre sayısı Grup I'den %33.88 daha azdı. Grup III'te, Grup II'ye göre anlamlı düzeyde iyileşme vardı ancak bu Grup I seviyesinde değildi.Sonuç olarak, tekrarlayan dozlarda ketaminin rat hipokampusünde nörotoksisiteye neden olduğunu göstermiştir.Anahtar kelimeler: ketamin, hipokampus, nörotoksisite, NMDA, apopitozis, optik fraksiyonlama

Ketamine is one of the most widely used anesthetics. It is used clinically for premedication, sedation, anesthesia induction and maintenance of general anesthesia. There is much controversy in the scientific community as to whether ketamine causes neurotoxicity or is neuroprotective.Studies have shown that when given as a single dose, ketamine does not induce toxic effects. However, neurotoxicity has been observed in repeated doses. In this study, we aimed to investigate whether or not there is a neurotoxic effect after repeated doses of ketamine; and if it does occur, our second objective was to studyif the duration of neurotoxic effect persists beyond 16 days after ketamine administration using stereological analysis of histology.15 Sprague-Dawley female rats were divided into three groups . Group I served as the control and received 0.9% saline, Group II and Group III received the same dose of ketamine administered intraperitoneally four times a day for five days. Hippocampus tissue was harvested from group I and II on Day 5 and from group III on Day 21 after administration of the last ketamine dose. Cornu ammonis (CA) and the gyrus dentatus (GD) regions in the hippocampus were examined by using optical fractionation.The average cell number in the CA region of the hippocampus was decreased by 62.33% in Group I compared to Group II. The average cell number in group III was found to be decreased by 34.25% in Group III compared to Group I. The average number of nerve cells in the CA region was 74.54% more in Group III than Group II. When the number of neurons in the gyrus dentatus were compared between groups, the average number of cells was reduced by 50.12% in group I compared to group I. The number of cells in group III was 33.88% less than group I.In our study, we show that repeated systemic doses of ketamine causes neurotoxicity in the rat hippocampus however there may an early period were some of this reversible.Keywords: ketamine, hippocampus, NMDA, neurotoxicity