Sinonazal bölge anatomik varyasyonlarının BT ile değerlendirilmesi

Abstract

Giriş ve amaç: Sinonazal bölge insanda en çok anatomik varyasyonun görüldüğü bölgelerden biridir. Bu konu ile ilgili yapılan birçok çalışmada bu varyasyonların bazı mukozal hastalıklarla bağlantılı olduğu ve bu hastalıklara predispozan etkide bulunduğu bildirilmiştir. Ancak bunun aksi yönde sinonazal bölgedeki varyasyonların sinonazal mukozal hastalıklarla anlamlı ilişkisinin olmadığını gösteren birçok çalışma da mevcuttur. Bunun dışında son yıllarda sinonazal cerrahide önemli ilerlemelere büyük katkı sunan fonksiyonel endoskopik sinüs cerrahisi (FESC) öncesi cerrahın bu anatomik varyasyonları bilmesi ve cerrahi sırasında ve sonrasında morbidite ve hatta mortaliteye neden olabilecek komplikasyonlardan kaçınması açısından da özellikle radyologun bu varyasyonları iyi bilmesi ve tanımlayabilmesi şarttır. Özellikle son yıllarda büyük gelişme sağlayan bilgisayarlı tomografi (BT) sunduğu yüksek yumuşak doku ve kemik çözünürlüğü ve bu görüntüler üzerinden yine yüksek çözünürlüklü koronal ve sagital görüntüler sayesinde sinonazal bölge anatomik varyasyonlarını daha iyi görüp tanımlayabiliyoruz. Bu sayede özellikle FESC öncesi cerraha daha iyi yol gösterebiliyor ve cerrahi sırasında oluşabilecek komplikasyonların minimuma inmesine katkı sunabiliyoruz.Bazı sinonazal mukozal hastalıklarda manyetik rezonans görüntüleme (MRG)'ye ihtiyaç duysak ta BT, sinonazal bölge varyasyonları, sinonazal bölge mukozal hastalıkları, ve birbirleri ile ilişkileri açısından altın standart olarak kabul edilir.Yöntem ve gereçler: Çalışmamızda 2010-2015 tarihleri arasında Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi KBB Hastalıkları Polikliniğinde muayene olan, anamnez ve fizik muayene bulgularına göre sinüs patolojisi düşünülen ve/veya FESC öncesi paranazal sinüs BT'si çekilen 400 olgunun paranazal sinüs BT'leri retrospektif olarak incelenerek, sinonazal kavitenin anatomik varyasyonları ve mukozal hastalıklar ile olan ilişkisiaraştırıldı.Bulgular: Çalışmamızda sinonazal kavitede en sık saptanan anatomik varyasyon %74,8 (n=299) sıklığı ile ager nazi hava hücresi iken alt konka agenezisi, maksiller sinüs agenezisi ve bifid alt konkavaryasyonları saptanamadı.Çalışmamızda sinonazal bölge anatomik varyasyonlarının bir kısmının preoperatif dönemde tespit edilmemesi halinde cerrahi sırasında komplikasyonlara yol açabileceği, bir kısmının ise herhangi bir önemi olmadığı kanaatine varıldı. Ek olarak, literatürdeki görüşler ile paralel sfenoid sinüspnömatizasyonu arttıkça sinüse komşu damar ve sinir yapılarının sinüs içine doğru protrüde olduğu ve FESC sırasında oluşabilecek komplikasyon oranlarını artırdığı tespit edilmiştir. Ayrıca sinonazal bölge anatomik varyasyonlarının sinonazal bölge mukozal hastalıkları ile anlamlı ilişkisinin olmadığı tespit edilmiştir.Sonuç: Çalışmamızda sinonazal bölgede literatür ile uyumlu birçok anatomik varyasyon tespit edilmiş olup varyasyonların bazılarının sinonazal bölge mukozal hastalıkları ile anlamlı ilişkisi saptanmış, bazılarının ise saptanmamıştır. Sinonazal bölge varyasyonlarının değerlendirilmesinde BT ve reformat görüntülerin tartışmasız çok değerli olduğu vurgulanmıştır.Anahtar kelimeler: Sinonazal bölge, paranazal sinüsler, anatomik varyasyonlar, BT, ostiomeatalünite, septum deviasyonu, agernazi hücresi.

Introduction and aim: Sinonasal region is one of the regions where anatomical variations are most common in human. It has been reported in many investigations that this region is associated with some mucosal diseases and has a predisposing effect for these diseases. However, there are also studies revealing that sinonasal region is not significantly associated with sinonasal mucosal diseases. Radiologist need to be aware and be able to identify these variations to help surgeons before functional endoscopic sinus surgery (FESS), a technique which has contributed much to sinonasal surgery in recent years, to know these anatomical variations and take necessary precautions to avoid complications which can lead to morbidity and even mortality during surgery. Thanks to computed tomography (CT), which has developed tremendously in recent years, it is possible to obtain high resolution of soft tissue and bone and to better define anatomical variations in sinonasal region using high resolution coronal and sagittal images. Thus, we can guide surgeons before FESS and help to lower complication risks that could arise during surgery. Although some sinonasal mucosal diseases need magnetic resonance imaging (MRI), BT is considered golden standard in variations and diseases, as well as their associations, of sinonasal region. Materials and method: The present study included four hundred cases who were examined at Department of Ear, Nose and Throat Diseases of Gaziosmanpaşa University, Faculty of Medicine and who were considered to have sinus pathologies based on anamnesis and physical examination and/or who had paranasal sinus CT before FESS. Paranasal sinus CT images were retrospectively studied and associations between anatomical variations of sinonasal cavity and mucosal diseases were investigated. Findings: In the present study, the most common anatomical variation in the sinonasal cavity was agger nasi (n:299, 74.8%) and the least commonly detected ones were lower concha agenesis, maxillary sinus agenesis and bifid lower concha (n:0, 0%). It was concluded that some of the anatomical variations in sinonasal region could lead to surgical complications if they cannot be detected preoperatively whereas others do not have any significance. In addition, in line with the literature, it was found that as the sphenoid sinus pneumatization increased, vein and neural structures adjacent to sinus protruded towards the sinus and increased the complication risks during FESS. No significant associations were found between variations of sinonasal region and mucosal diseases.Conclusion: In the present study, many anatomical variations were detected in sinonasal region and they were in line with the ones reported in the literature. However, no significant associations were found between variations in sinonasal region and mucosal diseases. It was concluded that, without any doubt, CT and reformat images are highly valuable for the evaluation of variations in sinonasal region.Key words: Sinonasal region, paranasal sinuses, anatomical variations, CT, ostiomeatal unit, septum deviation, agger nasi cell.