Yiğitbaşı Ahmed Şemseddin Marmaravi Usul-ı Vusul-ı İlahiyye (metin-inceleme-gramatikal dizin)

Abstract

Bu çalışma Yiğitbaşı Ahmed Şemseddin Marmaravû'nin Usûl-ı Vusûl-ı lâhiyye adlıeseri üzerine yapılmıştır.1435-1505 yılları arasında yaşayıp arkasında Eski Anadolu Türkçesiile yazılmış eserler bırakan Yiğitbaşı ünvanlı Ahmed Şemseddin Marmaravû, zmir ilininSaruhan sancağına bağlı Gölmarmara ilçesinde doğmuştur. Siyasi açıdan Osmanlımparatorluğu'nun en parlak dönemlerine rastlayan hayatı, sosyal açıdan ise Anadolucoğrafyasında tasavvuf düşüncesinin kendini bulduğu bir döneme denk düşmüştür. Tasavvufidünya görüşünün gelişmesine katkıları olduğu söylenebilecek olan Marmaravû, eserleri ile dekalıcı olmayı başarmıştır. Marmaravû, tezimize konu ettiğimiz Usûl-ı Vusûl-ı lâhiyye adlıFarsça'dan tercüme ettiği eserinde, dönem Türkçesinin tüm özelliklerini satırların arkasınagizleyerek bugüne taşımıştır. Ahlaki, dini, örfi değerlerimizi didaktik bir anlatış ile sunaneserde, düz yazının yanında nazım da kendine yer bulmuş ve bu sayede dönem edebiyatı ileilgili kodlar da günümüze ve bugünden sonraya taşınmıştır.Biz, bu eseri önce okuyup, transkribe edip, dil özelliklerini saptayarak, gramatikaldizinini çıkararak ve bu dizinin içerisinde küçük bir sözlük çalışması yaparak incelemeyeçalıştık. Ayrıca yazarın hayatı ve diğer eserleri ile ilgili bilgileri de ekleyerek çalışmamızıtamamladık. Eserin dili incelenirken bugün kullandığımız Türkçe ile dönem Türkçesininarasındaki münasebeti, benzer ve farklı yanları ile tespit etme fırsatı da yakalamış olduk. Bize,bugün arkaik duruma düşmüş olan kimi kelimeleri tanıma fırsatını da sunan bu çalışmanındilimiz söz varlığının saptanması çalışmalarına yardımcı bir rolü de olacaktır. Kelimeyapısının dışında ekler ve eklemleşme ile cümle kurma ve anlatım yollarını da tanıma vetanıtma fırsatı yakaladık.Anahtar Kelimeler: Eski Anadolu Türkçesi, Yiğitbaşı, Türkçe, dil, tarih.

This work is on Usûl-ı Vusûl-ı lâhiyye by Yiğitbaşı Ahmed Şemseddin Marmaravû.Ahmet Şemseddin Marmaravû who left works written in Old Anatolian Turkish was born inGölmarmara of Saruhan region in zmir provinence. His life was at the time of glorious periodof Ottoman Empire and mystical life was also very common at the time. Marmaravû was ableto leave important works.In his work that we discussed, names Usûl-ı Vusûl-ı lâhiyye translated from Persian,he carried the features of Old Anatolian Turkish to today. In this work, he composed poert aswell as he wrote prose.We studied this work by reading first, transcribing, determining linguistic features,preparing a grammatical index and lexicon. We added information about the life of the author,too. We tried to show the differences and similarities between the Turkish used in this workand contemporary Turkish. This work provided an opportunity to get to know the archaicwords as well as providing an opportunity determining the vocabulary of the Turkishlanguage. We had a chance to see the ways of making sentences and expressions.Key words: Old Anatolian Turkish, Yiğitbaşı, Turkish, language, history