Tek parti dönemi ilköğretim vatandaşlık bilgisi ders kitaplarında vatandaş modeli

Abstract

Bu çalısmanın amacı Cumhuriyetin ilk yıllarından baslamak üzere yetistirilmekistenen vatandas modelini döneme ait vatandaslık ders kitapları ısığında ortaya koymaktır.Arastırmanın iki ana problemi vardır. Bunlardan birincisi ?Türkiye'de Tek Parti Döneminde(1923?1945) yazılan Vatandaslık Bilgisi ders kitaplarında yer alan bilgilere göre devletinyetistirmek istediği vatandas modelinin ne olduğu sorusudur. Bu problemle iliskili olarakincelenen ikinci ana problem Cumhuriyet devrimleriyle planlanan ulus olusturma sürecininevrensel, modernist, kültür üstü bir proje mi, yoksa ulusal/yerel bir proje mi olduğu sorusudur.Bu amaçla ?Türkiye Cumhuriyeti'nde Vatandaslık Bilgisi dersinin gelisimi, eğitimsel temeli,vatandaslık niteliklerinin neler olduğu ve ders kitaplarındaki vatandaslık anlayısının siyasal,hukuksal/anayasal, sosyo- kültürel, evrensel ve yerel boyutları arastırılmıstır.Çalısmanın sonucunda ise Tek Parti Döneminde yetistirilmek istenen vatandasmodelinin bir boyutunun görev vurgulu, haktan çok vazife odaklı, gerektiğinde bireyselmenfaatlerinden toplumun genel menfaatleri doğrultusunda vazgeçebilen, vatansever,milliyetçi bireyler yetistirmek olduğu ortaya çıkmıstır. Değer boyut ise geri kalmıslığınnedeni olarak gösterilen yerel kültürel ve dini unsurlardan arınıp rasyonel ve evrensel düsünenbireyleri ifade eden vatandaslık modeli olduğu görülmüstür. Bir baska deyisle, cumhuriyetçiulus olusturma projesi bir boyutuyla ulusal/yerel vatandaslık kimliği olusturmaya çalısırken,diğer boyutuyla ulus-üstü, evrensel, modernist, aydınlanmacı veya kültür-üstü kisilik kurmayaçalısmıstır.

The aim of this study was to search out the model of citizen that the state aimed togrow up trough Civics Text Books. There were two main problems of the study. The first onewas this: ?Based on the Civics Text Books written during the One-Party Period (1923-1945)in Turkey, what was the ideal model of citizenship?? Related to this question, the second onewas the question whether the nation building process based on the Republican revolutions wasa universalist/modernist, meta-cultural project or a nationalist/local one. Toward this aim, wehave explored the development of citizenship education and its educational aims; the featuresof citizenship; and the political, constitutional, socio-cultural, universal and local dimensionof citizenship in the One-Party Period.We found that one dimension of the concept of citizenship during the One-PartyPeriod referred to a duty-focused and duty based rather than right-based values; and citizenswho forsake their rights for the sake of community, if necessary; patriotsits and nationalistindividuals. The other dimension referred to individuals who think rationally and universallyby abstracting themselves from the things such as cultural and religious values and attitudesthat put them underdeveloped conditions. In other words, there were two dimensions of therepublican nation building process. The first one contained a national/local citizenshipidentity, the second one contained meta-national, meta-cultural, universal, modernist, andenlightment dimension.