Değerler eğitiminde kahramanlardan yararlanma

Abstract

Değerler eğitimine yönelik artan ilgi doğrulusunda konunun önde gelen kuram ve araştırmacıları değerler eğitiminde etkin yöntem ve stratejiler geliştirmeye çalışmaktadırlar. Bu konudaki mevcut yöntemlerden biri `gözlem yoluyla değer öğretimi'dir. Bu yöntemde temel unsur rol modellerden yararlanmadır. Sosyal öğrenme kuramının kurucusu Bandura'ya göre bireyler davranışlarını taklit yoluyla modellerden öğrenirler. Ona göre, bir toplumda en çok model alınan kişiler arasında toplumda statüleriyle öne çıkmış insanlar bulunmaktadır. Bu insanlar kendi alanlarının kahramanlarıdır. Eğitim otoriteleri öğrenmede rol modeller olarak kahramanların etkili ve önemli olduğu konusunda hemfikirdirler. Ülkemiz eğitim sisteminde, değerler eğitimi amacıyla yerel ve evrensel kahramanların rol model olarak kullanılma düzeyinin bilinmesi bundan sonraki program hazırlıklarına katkı sağlayacaktır. Bu amaçla öncelikle mevcut Sosyal Bilgiler programı ve 2007-2008 eğitim-öğretim yılında ilköğretim okullarımızda okutulan 4, 5, 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarının rol model olarak kahramanları içerme durumu incelenmiştir. Ders kitaplarında, programda yer alan 20 değerin öğretiminde rol model olarak 38 kahraman kullanıldığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde okuyan öğretmen adaylarının kahraman seçimleri uygulanan anket aracılığıyla tespit edilmiştir. Veriler SPSS 15.0 programıyla analiz edilmiştir. Anket sonuçlarından 20 değer için en fazla rol model gösterilen 8 farklı kahraman çıkmıştır. Öğretmen adaylarının seçimlerinde ve ders kitaplarında yer alan kahramanlar Bilim, Din, Edebiyat, Ekonomi, Güzel Sanatlar, Medya, Müzik, Savaş, Spor, Yönetim olmak üzere kahramanların mesleklerine göre belirlenen ana kategorilere göre sınıflandırılmıştır. Ders kitaplarında değer öğretimi amacıyla yer alan kahramanlar ile öğretmen adaylarının kahramanları karşılaştırılarak örtüşme düzeyine bakılmıştır. İki kaynak arasında sadece 1 ortak kahraman çıktığı görülmüştür. Ders kitaplarında rol model olarak en fazla Atatürk yer alırken, öğretmen adaylarının seçimlerinin Atatürk ile dini kahramanlardan oluştuğu görülmüştür. Bulgular, Sosyal Bilgiler ders kitaplarıyla öğretmen ve öğretmen adaylarının kahramanlarının örtüşme düzeyinin düşük olduğunu göstermektedir. Cinsiyet açısından değerlendirildiğinde, ders kitaplarındaki kahramanların % 97,4'ü erkek, % 2,6'sı kadın; öğretmen adaylarının seçimlerinde belirtilen kahramanların tamamı erkek olmuştur. Kahramanların yerel veya evrensel oluşu açısından yapılan sınıflandırma sonucunda ders kitaplarındaki 38 kahramanın 28 tanesinin yerel (% 73,6), 10 tanesinin evrensel (% 26,4) nitelikte kahraman olduğu anlaşılmaktadır. Bu değişkende öğretmen adaylarının kahraman seçimleri 6 yerel kahraman (% 75), 2 evrensel kahraman (% 25) şeklinde oluşmuştur. Kahramanların mesleki faaliyet alanları açısından bakıldığında ders kitaplarındaki kahramanlar en çok yönetim alanından (15 kahraman) çıktığı görülmüştür. Öğretmen adaylarının seçimlerinde en fazla yer alan 8 kahramanın 3'ü din, 3'ü bilim, 1'i yönetim, 1'i de güzel sanatlar alanında yer aldığı görülmüştür.Anahtar kelimeler: Sosyal Bilgiler, Kahramanlar, Değerler Eğitimi, Ders Kitapları, Öğretmen Adayları.

With the increasing interest in value education, theorists and researchers alike have tried to developed efficient teaching methods and strategies. Among others, `teaching values by observation? in which role models constitute the essential part of teaching method has long been accepted as important method in value education. According to Albert Bandura, the theorist of Social Cognitive Theory, individuals learn behaviors by emulating models. He claims that the high-statue people are one of the most being emulated models in a society, some of whom are recognized as heroes or heroines in their field. Theorists and researchers have accepted that role models in value education are effective and important. The main purpose of this thesis is to investigate the perceptions of prospective teachers and uses of heroes or heroines in the textbooks. With this purpose, current Social Studies books used in 4, 5, 6 and 7th grades during the 2007-2008 educational year were studied in terms of the scope and frequency of uses of national and international heroes as role models. It was found that there were 38 heroes as role models in text books to teach 20 values in current Social Studies Curricula. The choice of teacher candidates attending at Tokat Gaziosmanpaşa University, Faculty of Education, with respect to hero or heroines associated with 20 core values was also studied. Data were analyzed with SPSS 15.0 software. Participants identified 8 heroes as the most appropriate models for 20 values. The heroes and heroines identified by students and textbooks were classified according to their professionals and occupations within the categories of Science, Religion, Fiction, Economics, Art, Media, Music, War, Sports and Government. We also investigated the relationship between teachers? choice and textbooks with respect to heroes and heroines. There was only 1 hero common to both sources. In the text books, the most widely used hero as role model was Atatürk, whereas the highest responses of teacher candidates identified Atatürk and religious heroes. Findings showed that the overlapping frequency of heroes in text books and heroes of teacher candidates is very low. Of the total 38 persons identified in the text books 97,4 % were male and 2,6 % female. Teacher candidates? heroes were all male. In the text books there were 28 national heroes (% 73,6), 10 universal heroes (% 26,4). Teacher candidates? heroes were 6 national (% 75) and 2 universal (% 25). In terms of their occupation category, the highest ranked hero in the text books was in administration or governmental occupation (15 heroes). The highest ranked heroes by the teacher candidates were in religion (3 heroes), in science (3 heroes), in art (1 hero) and in government (1 hero).Key words: Social Studies, Heroes, Value Education, Text Books, Teacher Candidates.