Anadolu Selçuklu Devleti`nde III. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi (1266-1284)

Abstract

Tezimiz, Anadolu Selçuklu Devleti'nin son dönem sultanlarından olan III. Gıyaseddin Keyhüsrev ve saltanatı sırasında meydana gelen siyasî, askerî, sosyal ve ekonomik gelişmeleri kapsamaktadır. Devletin yıkılma sürecine girdiği sırada IV. Rükneddin Kılıç Arslan'ın öldürülmesinden sonra, çocuk yaşta olmasının da fırsat bilindiği III. Keyhüsrev, Moğol taraftarı Selçuklu devlet adamları tarafından 1266'da Anadolu Selçuklu tahtına çıkarılmıştır.III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde Moğol Hanlığı ile Memlükler arasında, Anadolu'ya hâkim olma mücadelesi yaşanmış, ancak Moğollar Anadolu'da baskılarını her geçen gün arttırmışlardır. Dönemin önemli isimlerinden olan Pervâne Muînüddin de bu mücâdelede menfaatine uyan tarafla ittifak içerisinde olmuştur. Pervane'nin izlediği bu ikiyüzlü politika 1277 yılında sonunu hazırlamıştır. Selçuk Hatun'un Moğol şehzadesine eş olarak götürülmesi, bu sırada başlatılan Hatıroğlu Şerefeddin İsyanı, Karaman Türkmenlerinin Cimri adında sahte bir şehzade ile başlattığı ayaklanma ve Kızıl Hamit Ayaklanması III. Keyhüsrev döneminin önemli gelişmeleri arasında yer almaktadır. Bu gelişmelerin yanı sıra Kırım'da bulunan Gıyaseddin Mesud'un, Anadolu'ya gelmesi ile Moğol hanı Anadolu Selçuklu Devleti'ni III. Keyhüsrev ve Gıyaseddin Mesud arasında ikiye bölmüştür. Bir süre sonra itaatsizlikle suçlanan III. Keyhüsrev görevinden azledilmiş, 1284'te de Moğol hanının emri ile öldürülmüştür.Anadolu Selçuklu Devleti'nin sahip olduğu sosyal, ekonomik ve kültürel yapı, III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminin ilk zamanlarında geliştirilmiş, ancak Moğol baskısının artması ve Pervane'nin öldürülmesi ile gerileme sürecine girilmiştir.Anahtar Kelimeler: III. Gıyaseddin Keyhüsrev, Anadolu Selçuklu Devleti, Moğollar, Memlükler

Our thesis covers Sultan Gıyaseddin Keyhüsrev III, who was one of the latest sultans of Anatolian Seljuk State, and the political, military, social and economic developments that took place during his reign. After Rükneddin Kılıç Arslan IV was murdered when the State had just entered a course of downfall, Keyhüsrev III, whose young age was also considered to be an advantage, was enthroned as the Anatolian Seljuk Sovereign by the Seljuk statesmen supporting Mongols in 1266.During the reign of Gıyaseddin Keyhüsrev III, there was a struggle between Mongols Khanate and Mamluks for dominating the Anatolia; however, Mongols increased their pressure on Anatolia day-to-day. During this struggle, Pervane Muinüddin, who was one of the notables of the day, was in alliance with the side that was of interest to him. This two-faced policy, Pervane followed, caused his end in 1277. Seljuk Hatun?s being taken to a Mongol prince as a spouse, Hatıroğlu Şerefeddin Rebellion, which started in the meantime, the rebellion which Karaman Turcomen started in the leadership of a prince called Cimri, and Kızıl Hamit Rebellion were all among important developments of Keyhüsrev III period. In addition to these developments, Mongol Khan divided the Anatolian Seljuk State into two parts between Keyhüsrev III and Gıyaseddin Mesud after Gıyaseddin Mesud came to Anatolia from Crimea, where he had been staying until then. After a while, Keyhüsrev III was dethroned as he was charged with disobedience and he was killed at Mongol Khan?s orders in 1284.The social, economic and cultural structure of the Anatolian Seljuk State had improved in the early periods of the reign of Gıyaseddin Keyhüsrev III; however, it entered a course of regression with the increasing pressures of Mongols and Pervane?s murder.Keywords: Gıyaseddin Keyhüsrev III, the Anatolian Seljuk State, Mongols, Mamluks