Lise 1. sınıf öğrencilerinin zorba/kurban davranışları ile sosyal beceri ve şiddete yönelik tutumları

Abstract

Bu araştırmada temel amaç öğrencilerin zorba, kurban davranışları ile şiddete yönelik tutumlarının ve sosyal beceri düzeylerinin karşılaştırılarak; öğrencilerin zorba, kurban davranışları ile şiddete yönelik tutumları ve sosyal beceri düzeyleri cinsiyete ve daha önce şiddete uğrayıp, uğramama durumu değişkenleri açısından açıklanmasıdır.Araştırma örneklemi 2008-2009 eğitim-öğretim yılı ikinci yarıyılında Kayseri il merkezinde 9 ve Pınarbaşı İlçesinde 1 olmak üzere toplam 10 lisenin lise 1.sınıfına devam eden 447'si kız, 368'i erkek olmak üzere toplam 845 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmada öğrencilerin zorba, kurban olma durumlarını belirlemek için ?Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği Ergen Formu?, şiddete yönelik tutumlarını belirlemek için ?Şiddete Yönelik Tutum Ölçeği?, sosyal beceri düzeylerini belirlemek için ?Sosyal Beceri Envanteri? kullanılmıştır.Elde edilen veriler SPSS paket programına aktarılarak analiz edilmiştir. Yapılan `Kolmogorov Simirnov Testi' neticesinde verilerin dağılımı normallik göstermediği için non-parametrik testlerden `Mann Whitney-U Testi' uygulanarak meydana gelen farklılaşmaların kaynağı tespit edilmiştir. Ayrıca öğrencilerin zorba ve kurban olma durumları, sosyal beceri düzeyleri, şiddete yönelik tutumları arasındaki ilişki `Spearman Brown Sıra Farkları Korelasyon Analizi ' kullanılarak incelenmiştir.Araştırmada kullanılan ilk değişken olan cinsiyet değişkenine ilişkin bulgular incelendiğinde; erkek öğrencilerin şiddete yönelik tutumlarının kız öğrencilere göre daha olumlu olduğunu, erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre daha çok zorba ve daha çok kurban oldukları, kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre toplam sosyal beceri düzeyinde ve bazı alt boyutlarında (duyuşsal duyarlık, sosyal duyarlık, sosyal kontrol) anlamlı düzeyde daha yüksek puanlara sahip oldukları görülmüştür.Araştırmada kullanılan ikinci değişken olan daha önce şiddete uğrayıp, uğramama durumu değişkenine ilişkin bulgular incelendiğinde; daha önce şiddete maruz kalan öğrencilerin daha önce şiddete maruz kalmamış öğrencilere göre şiddete yönelik daha olumlu tutum sergiledikleri, daha önce şiddete maruz kalan öğrencilerin daha önce şiddete maruz kalmamış öğrencilere göre daha çok zorba ve daha çok kurban oldukları anlaşılmıştır. Öğrencilerin sahip oldukları sosyal becerilerin daha önce şiddete uğramış yada uğramamış olma durumuna göre farklılaşıp farklılaşmadığına yönelik elde edilen bulgulara bakıldığında ise; sadece `sosyal kontrol' alt boyutunda alınan puanların anlamlı bir şekilde farklılaştığı görülmektedir. Daha önce şiddete maruz kalmamış öğrencilerin, daha önce şiddete uğramış öğrencilere göre daha çok `sosyal kontrol' becerisine sahip oldukları ortaya çıkmıştır.Öğrencilerin zorba ve kurban davranışları, sosyal beceri düzeyleri ve şiddete yönelik tutumları arasındaki ilişkiye yönelik bulgular incelendiğinde; öğrencilerin zorba puanları ve kurban puanları ile şiddete yönelik tutumları arasında düşük düzey, pozitif yönlü; öğrencilerin zorba puanları ve kurban puanları ile Sosyal Beceri Envanteri alt boyutlarından `sosyal kontrol' alt boyutu ile arasında negatif yönlü bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Öğrencilerin şiddete yönelik tutum ve alt boyutları puanları ile sosyal beceri alt boyutlarından duyuşsal anlatımcılık puanları arasında pozitif yönde bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Ayrıca öğrencilerin toplam zorba ve toplam kurban puanları ile duyuşsal anlatımcılık puanları arasında da pozitif yönde bir ilişkinin olduğu ortaya çıkmıştır.Yapılan alan yazın araştırmaları neticesinde öğrencilerin zorba, kurban davranışları ile şiddete yönelik yönelik tutumlarının ve sosyal beceri düzeylerinin karşılaştırıldığı çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle yapılan çalışmanın alan yazına katkı sağlaması umulmuştur.Anahtar Kelimeler: zorbalık, zorba, kurban, tutum, sosyal beceri.

The basic purpose of this research is to provide a description of students? bully-victim behavior and their attitude toward violence, by comparison of their social skill levels. Social skill levels, bully-victim behavior, and attitude toward violence are compared across to variables such as gender and previous experiences of violence.The sample of the study consisted of a total of 845 high school freshmen, of which 447 were females and 368 were males. The students were studying in the second semester of 2008-2009 school year in a total of 10 high schools, 9 in Kayseri and 1 in Pinarbasi. In the study, the students? tendency to become a bully or a victim was determined by ?the Adolescent Peer Bullying Scaling Form?; their attitude toward violence was measured by ?the Attitude Toward Violence Scale?, and their social skills were measured by ?the Social Skills Inventory? method.The obtained data were transferred to SPSS package program, and analyzed. The ?Kolmogorov Smirnov Test? revealed that data were not distributed normally, and hence ?Mann-Whitney U Test? was used to identify the sources of differences in the behavior of respondents. Moreover, the relationship between students bully and victim status, social skill levels and attitude toward violence was investigated by ?Spearman Brown Correlation Analysis?.When the results were analyzed on the basis of gender, it was found that male students? attitude toward violence was more positive than those of female students; male students were more prone to become both a bully a victim when compared to female students, and female students had scored substantially higher on social skill total scales, as well as subscales such as emotional sensitivity, social sensitivity, and social control.When the results were analyzed on the basis of exposure to violence as a variable, it was found that students who had been subjected to violence, had a more positive attitude toward violence as compared to students who were never exposed to violence; these students were also more prone to become a bully or a victim. When social skills of students were differentiated according to exposure to violence, only the scores from ?social control? subscale were found to be significantly different. Students with no previous experience of violence were found to have better ?social control? skills than students who had been subjected to violence.When the findings of relationship between students? bully-victim behavior, social skill levels, and attitude toward violence were analyzed, students? bully and victim scores were weakly positively correlated with their attitude toward violence; students? bully and victim scores were weakly negatively correlated with ?social control? skill, which is a subscale of Social Skills Inventory. Students? attitude toward violence scores were weakly positively correlated with their emotional expressivity scores.As the result of literature servey conducted, there were found no earlier reports of investigation on relationship between students? bully-victim behavior, their attitude toward violence, and students? social skill levels. Therefore, it is expected that the current study be a valuable contribution to the field.Key Words: bullying, bully, victim, violent behavior, social skills.