Kısıtlar teorisi ile maliyet-hacim_kâr analizlerinde bulanık mantık uygulamaları

Abstract

ÖZETİşletmelerin temel amaçlarından olan kısa ve uzun vadede kâr sağlamanın doğru bir şekilde yönlendirilmesi için rasyonel bir kâr planlaması yapılmalıdır. Maliyet-Hacim-Kâr (MHK) analizleri kâr planlamasına yardımcı olan yönetimsel bir araç olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte, MHK analizleri optimal mamul karmasının belirlenmesinde de çoğunlukla kullanılmaktadır. Kısıtlar Teorisi (KT) işletmelerde MHK analizlerine alternatif bir yöntem olarak daha kârlı sonuçların elde edilmesinde kullanılmaktadır. Çünkü, KT'ye göre işletmenin temel amacı kâr elde etmektir ve hammadde maliyetini tek değişken maliyet olarak kabul ettiğinden dolayı bu şekilde belirlenen mamul karması sebebiyle daha kârlı sonuçlar elde edilmektedir. Fakat, her iki yöntemde de gerçek hayatta karşılaşılan belirsiz durumların işletmenin kârı üzerindeki etkileri dikkate alınmamaktadır. Belirsizliklerden kaynaklanan bulanık ortamlardaki karar verme problemlerinde, problem konusu olan sistemde, kavramda ve amaçta, kesin ifadelerin olmayışı nedeniyle ortaya çıkan belirsizlik durumu BM ile Bulanık Doğrusal Programlama (BDP) kullanılarak çözümlenmektedir. Bulanık Mantık (BM), insanların belirsizlik altında tutarlı ve doğru kararlar vermelerini sağlayan düşünce mekanizmalarının oluşturulmasını amaçlamaktadır.Bu çalışmanın amacı; işletmenin kârının hesaplamasında ve en yüksek kârı sağlayacak optimal mamul karmasının tespit edilmesinde MHK ile BM-BDP entegrasyonu ve KT ile BM-BDP entegrasyonu ile uygulanabilirliğini göstermektir. Bu amaç doğrultusunda öncelikle işletmenin kârı ve en yüksek kârı sağlayacak optimal mamul karması; MHK analizi ve KT ilkeleri doğrultusunda belirlenmiştir. Daha sonra aynı problem konusu aynı veriler kullanılarak MHK ile BM-BDP entegrasyonu ve KT ile BM-BDP entegrasyonu ile çözümlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Kısıtlar Teorisi, Maliyet-Hacim-Kâr Analizi, Bulanık Mantık, Bulanık Doğrusal Programlama

ABSTRACTMaking profit in short and long terms, as one of the fundamental objectives of a firm, needs to be planned rationally in order to be managed properly. For this manner, Cost-Volume-Profit (CVP) Analysis is considered as one of the managerial tool that helps planning profits. Besides, it is a widely used method in determining optimal product mix. Theory of constraints (TOC) is an alternative method of CVP analysis that provides more profitable results. Because, according to TOC, the main objective of a firm is to make profit and accepting the raw material cost as the only variable cost in the product mix, it is viable to come up with more profitable results. But, both methods ignore the effects of uncertain conditions on profit in real life. For decision-making problems in such fuzzy environments, Fuzzy Linear Programming (FLP) provides solutions with fuzzy logic when there is a lack of the precise statements in the related terms and objective. Fuzzy Logic (FL) aims to form consistent and rational decision mechanisms in ambiguious conditions.The objective of this research is to indicate the applicability of the integration of the methods CVP & FL-FLP and TOC & FL-FLP when determining the optimal product mix and calculating the highest profit. In accordance with the objective, firstly business profit and optimum product mix with the highest profit were determined using CVP Analysis and the principles of TOC. Following this, the same data were analyzed with the integration of CVP & FL-FLP analysis and TOC & FL-FLP analysis for the solution of the same problem.Keywords: Theory of Constraints, Cost-Volume-Profit Analysis, Fuzzy Logic, Fuzzy Linear Programming