Samsun Halkevi: 1932 - 1951

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti Tarihi'nin en önemli kültür kurumlarından biri olan halkevleri 1932–1951 yılları arasında faaliyet göstermiştir. Bu kurumun kuruluş amaçları yeni kurulan devletin her alanda ilerlemesini sağlayacak bir insan topluluğuna ulaşmaktır. Bunu da Atatürk İlke ve İnkılaplarına sarılarak onun doğrultusunda emin adımlar atarak sağlamak istemiştir. Bu bağlamda sınırlar içerisinde en ücra köşelere ulaşılmış halkın her anlamda bilinçlenmesi sağlanmıştır. İlk olarak 19 Şubat 1932'de 14 il merkezinde açılan Halkevleri kısa sürede bütün bir Türkiye geneline yayılarak kapatıldıkları 1951 tarihinde sayıları 478'e ulaşmıştır.Hazırladığımız bu çalışmada Samsun Halkevi'nin kuruluşundan başlanarak şubeleri, faaliyetleri ve Samsun Halkevi'nin çıkarmış olduğu `19 Mayıs` Halkevi dergisi ve çıkardığı yayınlar; o dönem Samsun civarında çıkan gazeteler, dergiler; Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Milli Kütüphane de konumuzla alakalı kaynaklara dayanılarak bilgilendirme yapılmıştır. İlk kurulan Halkevlerinden olma özelliğiyle Samsun Halkevi 14 Şubat 1932'de açılmıştır. Samsun ilinin neredeyse merkez kültür kurumu haline gelmiş ve Halkodalarıyla faaliyetlerini Samsunun en ücra köşelerine kadar ulaştırmıştır. Dil-Edebiyat, Güzel Sanatlar, Temsil, Spor, Sosyal Yardım, Halk Dershaneleri ve Kurslar, Kütüphane ve Yayın, Köycülük, Tarih ve Müze Şubeleri ile adeta şehrin damarlarına girmiş. Her alanda eğitim faaliyetlerinde bulunmuştur.Samsun Halkevi tezimiz dört bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde Samsun Halkevi'nin açılışı, idari yapılanması ve Halkevi başkanları işlenmiştir. Açılış sürecinin Samsun özelinde nasıl bir yankı bulduğu konusu mevzu bahis olmuştur. İkinci bölümde Samsun Halkevi Şubeleri'nin çalışmaları, Samsun Halkevi'nin katılmış olduğu faaliyetler, Samsun ilçelerinde ve beldesinde kurulan Halkevleri çalışmaları aktarılmıştır. Üçüncü bölümde eğitim öğretime her zaman önem vermiş olan Samsun Halkevi'nin resmi yayın organı 19 Mayıs dergisinde yer alan dergi ve kitap tanıtımları yer almaktadır. Son bölümümüz olan 4. Bölümde Samsun Halkevi'nin kapatılmasına giden süreç ve en sonunda da kapatılması anlatılmıştır. Samsun Halkevi işlevsiz hale gelene kadar; Samsun ve çevresinde başarılı işler yapmış, toplumun olumlu anlamda değişiminde söz sahibi olmuştur. Kurslar, konferanslar, söyleşiler düzenleyerek okuma yazma konusunda sıkıntılı olan bir toplumun kısa sürede gelişimine yardımcı olmuştur. 19 yıllık süreçte Samsun Halkevi, Samsun civarında eğitim ve öğretimde çığır açmış. İnsanların çeşitli alanlarda beceri ve deneyim kazanmasını sağlamıştır. Modern devlete modern bireyler yetiştirilmiştir. Halkevlerinin yeni kurulan devlete çağdaşlaşma ve uygarlık anlamda neler kazandırdığını çalışmalarımızla görmüş bulunmaktayız. Halkevleri, tek parti döneminde yer alan bir kurum olduğu için ister istemez kendini siyaset içinde bulmuş. Çok partili hayata geçilmesiyle Halkevleri faaliyetleri durmuş Samsun Halkevi de bunlardan nasibini almıştır. Bunda Cumhuriyet Halk Partisi ile DP arasında Halkevlerinin faaliyetlerinde konusunda farklı düşünmelerinin etkisi olmuş, sonuç olarak 1951'de faaliyetleri son bulmuştur. Daha sonra açılsa da eski gücünde ve faaliyet alanında yer alamamıştır.Anahtar Kelimeler: Halkevleri, Samsun Halkevi, 19 Mayıs Dergisi, Halkodaları, Halk Eğitimi, Modernleşme

Community houses which are one of the most important cultural institutions of republic of turkey got into the act between 1932-1951 years. The purposes of establishment of this instituation are to reach a community of each newly founded goverment,which can provide progression in each area. They want to ensure this by holding on Ataturk's principles and reforms and taking confient steps in the direction of him. İn this sense,it is provided to the community ,who reached the back of the beyond within boundaries,to become conscious. The communities which was firstly opened in 14 city centers in 19 february 1932,reached 478 which closed in 1951 through spread to whole turkey general in a short time. İn this study we prepared, it is informed from the establishment of Samsun community houses to its branches and activities, and ''19 may'' community houses journal which was printed by Samsun community house and its publications ;news and journals which were printed near Samsun at that time , archive of prime minister republic,national library based on sources related to our topics.Samsun community house which characterized as the first establishment community house,was opened in 14 february 1932. İt has become nearly cultural center instituation of Samsun city and it has brought its activities up to back of the beyond Samsun with its community rooms. İt has entered almost city's vessels with language-literaure, arts,represantation, spor, social assistance, the public classrooms and courses, library and broadcasting ,peasantism ,history and museum branches. İt has engaged in educational activities in all fields.Our Samsun community house thesis has been examined in 4 sections. İn the first part it is examined the opening of Samsun community house,its administrative restrucruring and presidents of the community house. How opening process finds an echo on Samsun specials has been of concern. İn the second part, the studying of Samsun community house ,the avtivities that Samsun community house attended, the studies of community houses which established at Samsun city and town has been added. İn the thirth part the offical publication organ of Samsun community house which always gives important to education and training, magazine and book reviews which located in 19 may journal has taked part. İn the fourth part which is our last part,it has been examined the process of leading to the closure of Samsun community house and its closure.Until Samsun community house became dysfunctional, it did succesful business in Samsun and around, it had a voice on changing of society in a positive sense. İt helped developing of a society which troubled in terms of reading and writing,in a short time by organizing courses, conferences and conversations.Samsun community house pioneered at education and training in Samsun and around in 19-year period. İt provided to people acquire skills and experience in various fields. İt brought modern individuals to modern government. We have found in our studies what community houses brought to newly established state in terms of modernization and civilization.Since community houses located in one-party era,it found itself in politics unavoidably. Activities of community houses stopped with the transition to multi-party system, and Samsun community house got its share from these,too. Herein, different thinkings on the topic of the activities of commnity house between republican people's party and democratic party effected,consequently its activities ended in 1951. Even if it was opened later, it hadn't had its former power and activities.Keywords: Community House, Samsun Sommunity House, 19 May Journal, Community Rooms, Community Education Modernization.