Anadolu Türk devletleri-Haçlı münasebetleri (11-12. yüzyıllar)

Abstract

Malazgirt Zaferi'nin ardından ve daha sonraki fetihlerle birlikte Anadolu'nun çeşitli yerlerinde birçok Türk devleti ve beyliği kurulmuştur. Bu devletlerin ve beyliklerin başında bulunan Türk beyleri, Anadolu'daki Türk varlığını henüz kuvvetlendirip kökleştiremeden Batı'dan gelen büyük bir saldırı ile yüzleşmek zorunda kaldılar. Daha önce birbirleriyle mücadele halinde bulunan bu Türk devlet ve beylikleri 1096'da başlayan I. Haçlı Seferi'nden itibaren aralarındaki rekabet ve düşmanlığı bir tarafa bırakarak Haçlılara karşı birleşme yoluna gittiler. Anadolu'da yan yana büyüyen iki Türk devleti olan Türkiye Selçuklu Devleti ve Danişmendliler arasında başlayan bu birleşme ve ittifaklar daha sonra da diğer Türk devlet ve beylikleri arasında devam etmiştir. Çalışmamız, 1096-1291 yılları arasında gerçekleşen sekiz büyük Haçlı Seferi içerisinde Anadolu'dan geçen ilk üçünü ve bunlar arasında gerçekleşen Anadolu'daki Türk-Haçlı münasebetlerini konu almaktadır. I. Haçlı Seferi sonucunda Urfa, Antakya ve Kudüs'ü ele geçirerek Doğu Akdeniz'e yerleşen Haçlılar, bölgedeki parçalı siyasî yapıdan da faydalanarak istilâ alanlarını genişletmeye çalışmışlardı. II. Haçlı Seferi'ne kadar yaklaşık elli yıl bölgedeki Türk ve Müslüman beyliklerle Haçlılar arasında şiddetli mücadeleler gerçekleşti. Bu mücadelelerde özellikle Sökmen, İlgazi ve Belek gibi Artuklu kumandanlarının Haçlılara karşı büyük başarılar elde ettiklerini görmekteyiz. Bunun yanında Doğu Anadolu'da iki Türkmen beyi olan Ahlat Beyi Sökmen el-Kutbî ve Bitlis ve Erzen Beyi Togan Arslan'ın da Haçlılara karşı oluşturulan ittifaklara ordularıyla birlikte katıldıklarını vurgulamamız gerekmektedir. Dolayısıyla bizim bu çalışmamızda Haçlılara karşı yapılan mücadelelerde ön plana çıkan Anadolu'daki Türk kumandan ve beyler önemli bir yer teşkil etmektedir Anahtar Kelimeler: Haçlılar, Anadolu, Selçuklular, Dânişmendliler, Artuklular

Many Turkish states and beyliks were created in different places of Anatolia with the Battle of Manzikert and the conquisitions after it. Before they rooted and strengthened Turkish existence in Anatolia, Turkish beys in the rule of these states and beyliks had to face a great threat and assault coming from the West. From the Crusade beginning in 1096 Turkish beykiks and states united against the Crusaders by giving up enmity and rivalry between them. Those alliance and unification firstly beginning between the two Turkish states of Anatolia - Seljuks of Rum and Danishmends, then continued between the other Turkish beyliks and states. Our study is about the three Crusades -from the eight great Crusades happening between 1096-1291- that passed through the Anatolia and Turkish-Crusader relations during these crusades. The crusaders gained Urfa, Antioch and Jerusalem after the First Crusade and settled in the shores of Eastern Mediterranean and tried to widen their occupation areas by exploiting the fragmented political structure of the region. Until the Secont Crusade, approximately for fifty years violent struggles had occurred between the Turkish states and beyliks of the region and the Crusaders. We see that Artuqid commanders especially Sökmen, İlgazi ve Belek had gained great successes against the Cruaders. Also we must stress that two Turkmen beys of the Eastern Anatolia, Sökmen el-Kutbî, Bey of Ahlat and Togan Arslan, Bey of Bitlis and Erzen had taken part -with their armies- in the alliances against the Crusaders. So in our study outstanding Turkish commanders and beys in the struggles against the Crusaders have an important place. Key Words: Crusaders, Anatolia, Seljuks, Danishmends, Artuqids