Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretmenlerinin savaş-barışa ilişkin tutumları ve derslerinde barış eğitiminin yeri hakkındaki görüşleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi öğretmenlerinin savaş ve barışa ilişkin tutumlarını tespit etmek ve öğretmenlerin Din Kültürü ve Ahlak bilgisi derslerinde barış eğitiminin yeri hakkındaki görüş ve önerilerini ortaya koymak ve değerlendirmektir. Betimsel (tarama) modeli işe koşularak yapılandırılan araştırmada yöntem olarak nicel ve nitel yöntemlerin bir arada kullanıldığı karma yöntemin kullanılması uygun görülmüştür. Araştırma deseni olarak ise nitel ve nicel verilerin aynı anda toplanmasını öngören zenginleştirilmiş desen kullanılmıştır. Araştırmada nicel verilerin sağlanmasında 89 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenine; Aktaş (2012) tarafından geliştirilen 'Savaş-Barış Tutum Ölçeği' uygulanmıştır. Nitel verilerin elde edilmesinde ise 8 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmeniyle yarı-yapılandırılmış formlar aracılığıyla görüşmeler yapılmıştır. Nicel verilerin analizinde ölçek maddelerine ilişkin frekans (f), yüzde (%), aritmetik ortalama (X) ve standart sapma (Ss) değerleri tespit edilirken nitel verilerin analizinde söylem analizi yönteminden yararlanılmıştır. Araştırma sonunda, öğretmenlerin uluslararası sorunların çözümünde en iyi yolun savaş olduğu, insanın kazandığı en yüce değerin savaş meydanında kazandığı şan ve şeref olduğu ve savaşlarda kazanılan başarıların bütün başarılardan üstün olduğu önermelerine katılmadıkları görülmüştür. Aksine savaşı kazanın da kaybedenin de zarar gördüğü, suçsuz insanlara acı verdiği, barışın taraftarı olunması gerektiği ve insanların dinlerinin çağrısına uymasının barışa katkı sağlayacağı görüşlerini benimsedikleri görülmektedir. Öğretmenler genellikle yalnızca savunma savaşlarının haklı olabileceğini ve desteklenmesi gerektiğini düşünmektedirler. Bu bulgular öğretmenlerin savaşlara karşı olumsuz, barışa karşı ise olumlu tutumlar sergilediklerini göstermektedir. DKAB derslerinde barışın öneminin öğretilmesi gerektiğine ve DKAB öğretmenlerinin barışın sağlanmasında katkı sağlayacağına inanan öğretmenler, barış eğitimi sayesinde bencil olmama, hak ihlallerinin önüne geçme, karşılıklı sevgi-saygı, diğerlerinin görüşlerine değer verme, şiddeti önleme, empati, iletişim, hoşgörü gibi kavram ve davranışların öğretilebileceğinden bahsetmişlerdir. Ancak öğretmenlere göre DKAB derslerindeki barış teması yeterli düzeyde vurgulanmamaktadır. Bu durumun sebepleri arasında temelde din öğretimi konusunda algı farklılıklarının olması, ihtilafların çatışmalara sebep olması ve DKAB derslerinde genellikle Müslüman kardeşliğine vurgu yapılarak evrensel değerlerin göz ardı edildiği durumların yaşanması gösterilmiştir. DKAB dersleri öğretim programlarında öğrencilerin savaşın nedenlerini, sonuçlarını ve çatışmalardan kaçınma yollarını sorgulayarak öğrenebilecekleri etkinliklere yer verilmesi, yaşanan ihtilafların çatışmalara neden olmayacak yorum farklılıkları olduğunun gözler önüne serilmesi ve sadece Müslümanlara değil Müslüman olmayanlara yönelik konu ve temaların da vurgulanıyor olmasının çözümler arasında yer alacağı öğretmenler tarafından belirtilmiştir. Barış eğitiminin sağlanmasında aile, okul-aile işbirliği, öğretmen, arkadaş çevresi ve teknolojinin etkisinden bahseden öğretmenler, kendi tavır, davranış ve tutumlarının öğrenciler üzerinde büyük etkisi olduğundan bahsetmişlerdir. Ayrıca öğretmenler, DKAB dersi program hedeflerinin uygulanabilirliği ile ilgili problemler yaşanabildiğinden bahsederek hizmet içi eğitimlerin verilmesi gerekliliği üzerinde durmuşlardır. Öğretmenler özellikle barış eğitimi teması içinde yer alan konuların öğrencilere hangi yöntem tekniklerle anlatılabileceği, öğrenciye yaklaşımın nasıl olması gerektiği, öğretimde kalıcılığın nasıl sağlanabileceği konusunda hizmet içi eğitim almanın faydalı olacağını düşünmektedirler. Bu bulgulardan yola çıkılarak öğretmenlerin kendi tavır, davranış ve tutumlarıyla öğrencilerine model olmaları gerektiği önerisinde bulunulabilir. Bunun yanı sıra öğretmenlere yönelik öğrencilerin seviyelerine göre ders etkinliklerini yapılandırabilecekleri yöntem-teknikleri içeren hizmet içi eğitim kurslarının işe koşulması öneriler arasında yer alabilir.Anahtar Kelimeler: Savaş, barış, barış eğitimi, tutum, Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi

The purpose of the study is to determine the Religious Culture and Ethics Course teachers' attitudes on war and peace and to reveal and evaluate opinions and suggestions of these teachers about the place of peace education in the lessons of Religious Culture and Ethics Course. The study is structured by conducting descriptive model and mixed method in which qualitative and quantitative methods used together is employed. As research design, triangulation design which allows the qualitative and quantitative data to be collected at the same time is used. 'The Scale of War and Peace' developed by Aktaş (2012) is applied to 89 Religious Culture and Ethics Course teachers to collect quantitative data in research. For collection of qualitative data, interviews through semi-structured forms are conducted to 8 Religious Culture and Ethics Course teachers. Frequency analysis (f), percentage (%), arithmetic mean (X) and standard deviation (Ss) values of scale items are used in the analysis of quantitative data while the method of discourse analysis is utilized in the analysis of qualitative data.At the end of the research, it is seen that teachers do not agree with the statements like war is the best way to solve international problems, the highest value that the individual can gain is the glory and the honor earned on the battlefield and triumph achieved during wars are superior to all successes. On the contrary, it is considered that the teachers thinks the battles are harmful for both winner and loser, wars cause innocent people to suffer, it is a need to be a peacemaker and people's compliance with the call of their religion will contribute to peace. Generally, teachers think that only defensive battles can be justified and supported. These findings show that teachers have a negative attitude towards wars and a positive attitude towards peace.Teachers who believe that peace education should be placed in Religious Culture and Ethics Courses and this course's teachers can contribute to peace think that with peace education themes the concepts and behaviors like not being selfish, avoiding violations of rights, mutual love and respect, valuing others' views, preventing violence, empathy, communication, tolerance can be taught. However, according to the teachers, the theme of peace in Religious Culture and Ethics Courses is not emphasized enough.The reasons for this situation are mainly shown as the differences in perception about religious education, conflicts caused by disagreements in religious thoughts, and in some situations overlooking universal values by emphasizing only Muslim fraternity in Religious Culture and Ethics Course. The teachers suggest that Religious Culture and Ethics Course curriculums should include activities that provide students to learn about the reasons and consequences of war and how to avoid it by thinking critically. Also they think that students should be taught that differences in religious thoughts are just interpretation of religion and are not causes of conflicts. Furthermore, teachers point out that the themes and topics not only for Muslims but also for non-Muslims should be emphasized more in the lessons. Teachers mention the effect of family, school-family cooperation, teacher, friends and technology on peace education and also indicate that their attitudes and behaviors have a great influence on the students. In addition, the teachers emphasized the necessity of in-service trainings by mentioning that Religious Culture and Ethics Course could have problems related to the applicability of program goals. Teachers think that in-service training will be particularly useful in terms of which methods can be used while teaching peace education course themes, how to approach to the students while teaching these kinds of themes and how to ensure persistence in the topics taught to students. From these findings, it can be suggested that teachers should be role model for their students with their attitudes and behaviors. Furthermore, in-service training courses including the information about suitable method-techniques according to level of students can be organized.Keywords: War, peace, peace education, attitude, religious culture and ethics course