Temettüat Defterlerine göre Çorum Merkez kazasının sosyal ve iktisadi yapısı (1844-1845)

Abstract

`İmparatorluğun en uzun yüzyılında` Osmanlı Devleti, içinde bulunduğu kötü vaziyeti değiştirmek ve Kanun-ı Kadim'e dönebilmek için 3 Kasım 1839 yılında Tanzimat Fermanı'nı ilan etmiştir. Ferman, vergi hususunda adalet vaat etmekteydi. Buna göre örfi vergiler kaldırılmış, bunun yerine sayımı muhassıllar tarafından yapılan ve halktan kudret ve servetine göre adil bir ödeme talep eden `ancemaatin vergisi` getirilmiştir.Tanzimat'ın üç ayağı vardır. Bunlar: hak ve hürriyetlerin verilmesi, can ve mal emniyeti, maliyenin düzene sokulmasıdır. Tanzimat uygulayıcılarının asıl hedefi yeni bir vergi reformu meydana getirmekti. Çünkü diğer alanlarda uygulanacak olan Tanzimat'ın önce mali alandaki adalete dayanması gerekiyordu. Yeni vergi düzenlemesi yapılabilmesi için öncelikle vergi kaynaklarının yeniden tespiti ve sayımı gerekliydi. Bunun için devlet tarafından 1840 yılı başında Tanzimat'ın uygulanacağı yerlerde Tanzimat'ı tanıtmak ve mal yazımını sağlamak için muhassıllık kurumu kurulmuş ve muhassıllar bu amaçla görev yerlerine gönderilmiştir. Böylece yeni vergi kaynakları için 1840 ( H.1256) yılında `Emlak ve Arazi ve Hayvanat ve Temettüat` sayımları yapılmaya başlanmış, bazı yerlerde bu tarih 1844'ü (H.1260-1261) bulmuştur. Çalışmaya kaynaklık eden Çorum Temettüat sayımları ise 1844 yılında başlamıştır.Bu çalışma, 1844-1845 (H. 1260-1261) yılında sayımı yapılan ve Çorum merkez kazasının 42 mahallesini ihtiva eden `Çorum Temettüat Defterlerine` dayanmaktadır. Araştırma, Çorum merkez kazasındaki 42 mahallede yaşayan 1998 hane reisinin verilerine dayanarak 1844-1845 yılında Çorum'un idari, sosyal-iktisadi ve kültürel durumunu ortaya koymayı hedeflemektedir. XIX. Yüzyıl ortalarında Çorum mahalleleri, Çorum şehrinin nüfus miktarı, vergi mükellefi hane reislerinin unvan, lakap ve meslekleri incelenerek, Çorum'un sosyal hayatı tasvir edilmiştir. Diğer taraftan hane reislerinin emlak, arazi ve sahip oldukları hayvanların sayısı göz önünde bulundurularak kişinin yıllık gelir ve gideri, devlete ödediği vergi miktarı tespit edilip Çorum şehrinin sosyal ve iktisadi hayatı ortaya konmaya çalışılmıştır. Ayrıca tek yönlülükten kurtulmak ve Çorum Temettüat Defterleri ile mukayese yapabilmek adına Çorum Nüfus Defterleri, Çorum Şer'iyye Sicilleri gibi kaynaklara da müracaat edilerek önceki ve sonraki yıllar arasında bağlantı kurulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Tanzimat, Temettüat Defterleri, Çorum, Vergi, Ekonomi.

`In the longest century of the empire` The Ottoman Empire declared the `Tanzimat Fermanı` on November 3, 1839, to change the evil state it was in and to be able to return to law. One of the most important innovations brought by `Ferman` was tax equality and the imperial government promised tax justice. According to this, it was aimed that the tax was levied according to the power of `ancemaatin`, which was a single tax, which was enumerated by the muhassıllar (tax collectors), and the power and wealth of everybody.The Tanzimat has three bases. These are: the granting of rights and freedoms, the safety of life and property, the introduction of property. The main aim of the Tanzimat practitioners was to introduce a new tax reform. Because the Tanzimat, which would be applied in other areas, had to endure the adherence to the financial front. In order for the new tax regulation to be made, it was necessary to re-detect and enumerate the tax resources first. For this reason, at the beginning of 1840, a state institution was set up in order to introduce the Tanzimat by the government and to provide the writing of the goods, and the muhassıllar (tax collectors) was sent to the places of duty for this purpose. Thus, in 1840 (H.1256) for the new tax resources, `Real Estate and Land and Zoo and Temettüat` began to be counted, and in some places this date was found 1844 (H.1260-1261). Çorum Temettüat counts, which originated in the study, started in 1844.This study is based on the `Çorum Temettüat Registry` which was enumerated in 1844-1845 ( H. 1260-1261) and contains 42 districts of Çorum central administrative district. The research aims to reveal the administrative, social-economic and cultural situation of Çorum in 1844-1845, based on the data of 1998 households living in 42 districts of Çorum Central administrative. The social life of Çorum was depicted in the mid-19th century by examining the population of Çorum, the population of Çorum city, the title, nickname and profession of taxpayer household heads. On the other hand, considering the number of animals owned by the heads of households and the number of animals they own, the annual amount of income and the amount of taxes paid to the state were determined and the social and economic life of Çorum city was tried to be revealed. In addition, in order to get rid of unilateralism and to make a comparison with Çorum Temettüat Registry, Çorum Population Inventory, Çorum Şer'ye Registry, etc. have been applied to connect links between the previous and the following years.Keywords: Tanzimat, Temettüat Registry, Çorum, Tax, Economy