Osmanlı hükümetlerinin sağlık politikaları (1908-1914)

Abstract

Bu tez çalışması 1908-1914 yılları arasında iş başında bulunmuş olan Osmanlı hükumetlerinin sağlık politikalarını, bu alandaki icraatlarını ve bu tarihler arasında ülkenin genel sağlık durumunu arşiv belgeleri ve döneme ait diğer kaynaklardan elde edilen bilgiler ışığında aydınlatılmayı amaçlamaktadır. Çalışmamız; giriş, dört bölüm, sonuç ve değerlendirme kısmından oluşmaktadır. Çalışmamızın giriş kısmında Osmanlı sağlık teşkilatlanmasının kökenleri ve XIX. yüzyılda geçirmiş olduğu değişim hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmamızın I. Bölümünde, II. Meşrutiyet'in ilanı ve bu dönemde kurulan hükumetlerin programları üzerinde durulmuştur. Bu bölümdeki temel hedef, sağlık konusunun hükumet programlarına nasıl yansıdığını tespit etmek olmuştur. Aynı bölümde; 1908-1914 yılları arasında hazırlanmış olan bütçelerde sağlık işleri için ayrılan tahsisat miktarları, Sıhhiye Merkez teşkilatında yer alan görevliler ve Osmanlı vilayetlerinin I. Dünya Savaşı öncesindeki genel sağlık durumları tespit edilmiştir. II. Bölüm, II. Meşrutiyet hükûmetleri tarafından ülkenin sağlık işlerini düzenlemek için hazırlanmış olan yasal düzenlemeleri konu edinmiştir. Kanun, talimatname ve nizamnamelerden oluşan yasal düzenlemeler `Sağlık Teşkilatlanmasına Dair Yasal Düzenlemeler`, `Sağlık Personeli ile İlgili Yasal Düzenlemeler` ve `Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele İçin Yapılan Yasal Düzenlemeler` olarak üç başlık altında incelenmiştir.Tezimizin III. Bölümünde, II. Meşrutiyet devrinde yeni tesis edilen sağlık müesseseleri, mevcut sağlık müesseselerinin bakım ve onarımı için yapılan çalışmalar, yabancı devletler ve misyonerler tarafından açılan veya daha önce açılmış olan sağlık müesseselerine karşı hükûmetlerin bakış açıları üzerinde durulmuştur. Osmanlı sağlık kurumlarında görevli sağlık personellerinin ekonomik sıkıntıları, Osmanlı Devleti'nin sağlık görevlisi ihtiyacı, sahte sağlık görevlilerinin takibi, tıbbi malzeme tedariki, gıda maddelerinin ve şehirlerin temizliği gibi ülke sağlığını yakından ilgilendiren konular da bu bölümün muhtevasını teşkil etmiştir. Çalışmamızın IV. Bölümü bulaşıcı hastalıklarla mücadeleye ayrılmıştır. 1908 öncesinde Osmanlı toplumuna ciddi zararlar verdiğini bildiğimiz bulaşıcı hastalıkların II. Meşrutiyet döneminde yol açtığı salgınlar ve hükûmetlerin bu hastalıklarla mücadele için almış oldukları tedbirler çalışmamızın bu bölümünde ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, II. Meşrutiyet, Hükumet Programları, Sağlık, Bulaşıcı Hastalıklar

This thesis study aims to illuminate the health policies of the Ottoman governments ruling between 1908 and 1914 and their efforts in this field and the general health situation of the country between these dates in light of the information obtained from archival documents and other sources related to this era. Our study consists of introduction, four parts, outcome and evaluation part. The introduction part of our study provides information regarding the origins of the Ottoman health organization and the transformation it went through in the 19th century. The 1st part of our study is on the proclamation of the second Constitutional Monarchy and the programs of the governments established in this period. The main objective in this part is to determine how health issues were reflected in the government programs. The same part illustrates the amount of appropriation allocated for health care efforts in the budgets prepared between 1908 and 1914, the officials employed at the Central Medical organization and the general health condition of the Ottoman provinces before World War I. The 2nd part is on the legal regulations designed by the governments of the Constitutional Monarchy period in an effort to improve the overall health care services across the country. The legal regulations including laws, instructions and statutes have been studied under the categories `Legal Regulations for Health Organization`, `Legal Regulations for Health Personnel` and `Legal Regulations for the Control of Communicable Diseases`. The 3rd part of our thesis is on the health institutions newly established during the second Constitutional Monarchy period, the works on maintenance and repair of existing health facilities, the views of governments for the health institutions being opened or previously opened by foreign states and missionaries. Issues that are closely related to the health care services of the country such as the financial hardships endured by the health personnel in Ottoman health institutions, Ottoman State's need for medical staff, follow-up of fake health officials, provision of medical supplies and cleaning of foodstuffs and cities have been covered by this part. The 4th part of our study is on the efforts against communicable diseases. The communicable diseases that we know caused serious damage to Ottoman society during the 2nd Constitutional Monarchy period and the measures taken by governments to combat these diseases have been covered by this part of our study. Key Words: Ottoman State, 2nd Constitutional Monarchy, Government Programs, Health, Communicable Diseases,