Tokat ekolojik koşullarında ekim sıklığının kuru fasülye (phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde verim ve verim unsurlarına etkileri

Abstract

-53- U5^ 6. ÖZET Araştırma, 1993 yılı vejetasyon döneminde Şeker (yarı- sarılıcı) ve Horoz (bodur) kuru fasulye çeşitleri ile Tokat ekolojik koşullarında yapılmıştır. Deneme tesadüf blokların da bölünen bölünmüş parseller deseninde yürütülmüştür. Çalış mada 25, 40 ve 55 cm sıra aralıkları ile 5, 10 ve 15 cm sıra üzeri mesafelerinin verim ve bazı özelliklere etkileri araş tırılmıştır. Bitki boyu bakımından çeşitler arasında önemli düzeyde fark vardır. Sıra aralı`! ı ve sıra üzeri mesafelerinin artması bitki boyunu arttırmıştır. Ayrıca çeşit x sıra arası, ve çeşit x sıra arası x sıra üzeri interaksiyonları önemli bu lunmuştur. Bitki toplam veriminde çeşitler arasındaki değişim önem li olmamıştır. Sıra arası ve sıra üzeri mesaf elerindeki azalma bitki toplam veriminde azalmaya neden olmuştur. En yüksek bitki toplam verimi 55 x 15 cm ekim sıklığında (33.94 g) en düşük de 25 x 5 cm ekim sıklığında (13.01 g) elde edilmiştir. Bitkide bakla sayısı Seker çeşidinde (9.58 bakla/bitki) Horoz çeşidinden (7.36 bakla/bitki) çok önemli düzeyde yüksek bulunmuştur. Bitkide bakla sayısına ait en yüksek deler en geniş ekim sıklığından (55 x 15) elde edilmiştir, özelliğe ilişkin çeşit x sıra arası ve çeşit x sıra üzeri interak siyonları önemli bulunmuştur. Bakla boyu Şeker çeşidinde (8.69 cm) Horoz çeşidinden (9.72 cm) Önemli derecede düşük belirlenmiştir. Ekim sıklığının bakla boyuna etkisi Önemli olmamıştır.-54- Baklada tane sayısı bakımından çeşitler arasındaki değişim önemlidir. Baklada tane` sayısı Şeker çeşidinde 3.87, Horoz çeşidinde 2.75 olarak bulunmuştur. Sıra arasının özel liğe etkisi önemli bulunmazken, sıra üzeri sıklıkları baklada tane sayısına önemli düzeye? etkili olmuştur. Tanelenme oranı çeşitlerde sırasıyla û.73 ve 0.68 ara sında değişmiş ancak bu istatistiki bakımdan önemli bulunma mıştır. Ekim sıklığı da tanelenme oranını etkilememiştir. Bitki tane verimi çeşitlere göre önemli farklılık gös termiş ve Seker çeşidinde 12.56 g, Horoz çeşidinde ise 9.85 g olarak belirlenmiştir. Sıra arası ve sıra üzeri sıklıklarının etkileri ile çeşit x sıra arası, çeşit x sıra üzeri ve sıra arası x sıra üzeri interaksiyonları da çok önemli bulun muştur. Bin tane ağırlığı Horoz çeşidinde Seker çeşidinden önem li derecede yüksek bulunmuş, ekim sıklığının bin tane ağırlı ğına önemli etkisi tespit edilememiştir. Bitki hasat indeksi bakımından çeşitler arasında önemli fark vardır. Hasat indeksi Şeker çeşidinde % 52, Horoz çeşi dinde ise % 42 olarak belirlenmiştir. Bu özellik ekim sık lığından etkilenmemiştir. Tanede protein oranı Şeker çeşidinde % 18.37, Horoz çe şidinde %18.61 olarak bulunmuş ancak çeşitler arasında istatistiki fark tespit edilememiştir. Bu özelliğe ekim sıklığı nın etkisi de önemli olmamıştır. Dekara tane verimi bakımından çeşitler arasında önemli fark bulunamamıştır. Her iki. çeşit içinde 40 cm sıra aralı--55- ğmda yüksek verim sağlamıştır. Sıra arası x sıra üzeri in- teraksiyonu önemsiz bulunduğu için 15 cm sıra üzeri mesafesi daha ekonomik olmaktadır. Böylece her iki çeşit içinde 40 x 15 cm (16.7 bitki/m2) ekim sıklığı en uygun olarak be lirlenmiştir. Ayrıca çeşit x sıra arası ve sıra arası >: sıra üzeri interaksiyonları önemli bulunmuştur. Protein verimi bakımından çeşitler arasında istatistik! fark tesbit edilememiştir, öte yandan en yüksek protein veri mi 40 cm sıra aralığından elde edilmiştir. Sıra üzeri mesafe lerinin protein verimine etkileri önemsiz, sıra arası x sıra üzeri interaksiyonu ise önemli bulunmuştur. Seker çeşidinde bitki boyu ile bitki toplam verimi, bit kide bakla sayısı ve bitki tane verimi arasında önemli düzey de olumlu ilişkiler vardır. Her iki çeşitte bitki toplam ve rimi ile bitkide bakla sayısı, baklada tane sayısı ve bitki tane verimi; dekara tane verimi ile protein verimi arasında önemli düzeylerde olumlu ilişkiler bulunmuştur.

-56- 7. SUMMARY This research was carried out with Çeker and Horoz dry- beans varieties in Tokat ecological conditions in 1993 vege tation period. The experiment was planned by split split in randomized blocks design. The effect of row spacing- which were 25, 40 and 55 cm, and within row spacing, which were 5, 10 and 15 cm on yields and some yield compenents were investigated. There was a significant difference between varieties about, plant hight. By the increase of the row spacing and the within row spacing increased the plant hight. Also, variety x row spacing and variety x row spacing x within row spacing interaction were found to be significant. There was no significant difference between varieties in terms of total yields of plants. As the plant density increa sed the total yield per plant was obtained in 55 x 15 sowing density (33.94 g) and the lowest yield was gained in 25 x 5 sowing density (13.01 g). Number of pods per plant, varied from 7.36 in Horoz to 9.58 Çeker varieties. The difference between varieties was found to be highly significant. The highest, value of number of pods per plant was found in 55 x 15. sowing density. Varie ty x row spacing and variety x within row spacing interacti ons were found significant of this component. Pod lengths varied from 8.69 cm to 9.72 cm in Şeker and Horoz variety. The sowing density was found to be not ef-fective on pod lentghs. Number of seeds per pod was significant between Horoz and Seker* varieties. This component was 3.87 in Şeker variety and 2.75 in Horoz variety. The row spacing was not signifi cantly effective, but within row spacing was significant in term of number of seed per pod. Seed/pod ratio was to be between 0.73 and 0.68 in the two varieties. However, the difference was not statistically significant. Also, the sowing density was not found effec tive for this component. Seed.yield per plant, was 12.56 g. in Seker variety and 9.85 g. in Horoz variety. The difference was significant. The effect of sowing density (row spacing and within row spacing) was found to be significant as well. Also, variety x row spacing, variety x within row spacing and row spacing x wit hin row spacing interactions were highly significant. 1000 seeds weight was significantly more in Horoz va riety. However plant density was not significantly effective on this component. Harvest index per plant, in varieties were significantly different. It was 52 % in Seker variety and 42% in Horoz va riety. This charateristic was not effected by sowing density. Protein ratio per seed was 18.37 % in Seker and 18.61 % in -horoz varieties, but the difference was not significant. The sowing density was not found to be effective of this feature. Seed yield per decare was not found significant betweenthe varieties. 15 cm within row has became more economical because row spacing x space between plants within row inte ractions wasn't significant. Thus, it was determined that 40 x 15 cm sowing dentsity in both of two variety was the most favorable. On the other hand variety x row spacing and row spacing x space between plants within row interactions were found to be significant. Protein yield per decare for* the varieties was signifi cant. However, the highest protein yield was obtained when row spacing was 40 cm. The effect of within row spacing was not found significant for protein yield, but row spacing x space between plants within row interactions was significant. There was a significant and positive relationship bet ween plant highest and total plant yield, and number of pods and seed yield per plant in Şeker variety. There was also a highly significant, and positive relationships between total plant yield and number of pods per plant, number of seeds per pod and seed yield per plants for both varieties. Moreover, there was a highly significant relationship between the seeds yield per dekare and protein yield per dekare for both va rieties.