Farklı azot kaynaklarının toprakta yıkanma eğilimi ile çeltik bitkisinde bitki besin elementlerinin kapsamı ve verim üzerine etkisi

Abstract

ÖZET FARKLI AZOT KAYNAKLARININ TOPRAKTA YIKANMA EĞİLİMİ İLE ÇELTİK BİTKİSİNDE BİTKİ BESİN ELEMENTLERİNİN KAPSAMI VE VERİM ÜZERİNE ETKİSİ Arif AKTAŞ GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TOPRAK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ 1998, 138 sayfa Danışman : Prof. Dr. A. Reşit BROHİ Jüri : Prof. Dr. A. Reşit BROHİ : Prof. Dr. Sadık USTA : Prof. Dr. Alper DURAK Bu araştırmada Tokat-Fidanlık arazi sınırlan içinde bulunan killi tın bünyeye sahip bir topraktan alman bozulmuş toprak örnekleri kullanılarak hazırlanan toprak kolonlarında farklı azot kaynaklarının toprakta yıkanma eğilimi ile çeltik bitkisinde bitki besin elementlerinin kapsamı ve verim üzerine etkisinin araştırılması amaçlanmıştır. Yaptığımız araştırmadan elde edilen sonuçlar : Toprak derinliğine göre; çeltik bitkisi dane verimi, azot, fosfor, potasyum, sap demir içeriklerinde artış görülürken sap demir, çinko ve mangan içeriklerinde ise azalma görülmüştür. Amonyum sülfat gübresi çeltik bitkisinin dane azot, dane potasyum, dane demir, sap demir, dane çinko, dane mangan, dane balar kapsamım artırırken; amonyum nitrat gübresinde dane verimi, sap verimi, sap azot, dane fosfor, sap fosfor, sap potasyum, sap çinko, sap mangan kapsamım artırmıştır. Artan azotlu gübre dozu ise çeltik bitkisinin danede ve sapta verimi, danede ve sapta azot, danede potasyum, danede ve sapta demir, sapta çinko, sapta mangan, kapsamlarını artırırken danede ve sapta fosfor, sapta potasyum, danede bakır kapsamlarım da azaltmıştır. Danede çinko kapsamı ile danede mangan kapsamı ise belirsizlik göstermiştir.11 Elde edilen süzüklerde toprak derinliğine göre nitrat içeriği 20-50, cm derinlikler arası yüksek çıkarken 60-80cm derinliklerde nitrat içeriğinin düştüğünü yani alt katmanlarda yıkanmanın daha az olduğu görülmüştür. Amonyum sülfat gübresine göre amonyum nitrat gübresinin daha fazla yıkandığı tespit edilmiştir. Artan azotlu gübre dozu ise yıkanan nitrat içeriğini artırmıştır. Nitrit içeriğinin de 20-50, cm derinlikler arası yüksek çıkarken 60-80cm derinlikler arası düşük olduğu tespit edilmiştir. I. ve IV. yıkamalarda amonyum sülfat uygulamasıyla nitrit içeriği yüksek çıkarken II. ve III. yıkamalarda ise amonyum nitrat uygulamasıyla nitrit içeriği yüksek çıkmıştır. Artan azotlu gübre dozu ise yıkanan nitrit içeriğini artırmıştır. Süzüklerde fosfor içeriği ise üst 20 ve 40 cm de yıkanırken derinlik artışı ile yıkanmanın görülmediği tespit edilmiştir. III. ve IV. yıkamalarda ise süzükte fosfora rastlanmamıştır. Yıkamalar sonucu süzükte potasyum içeriği derinlik artışı ile belirsizlik gösterirken, amonyum sülfat gübresi uygulamasının amonyum nitrat gübresi uygulamasına göre süzükteki potasyum içeriğini artırdığı görülmüştür. Artan azotlu gübre uygulamasıyla birlikte her dört süzükte de potasyum içeriğinin kontrole göre yüksek olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Yıkanma, Nitrat, Nitrit, Toprak kolonu, Çeltik

m ABSTRACT THE EFFECTS OF DIFFERENT N FERTILIZER SOURCES ON LEACHING TREND, NUTRIENT OF RICE AND YIELD ArifAKTAŞ GAZİOSMANPAŞA UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCE DEPARTMENT OF SOIL SCIENCE MASTER THESIS 1998, 138 page Supervisor : Prof. Dr. Abdulreşit BROHİ Jury : Prof. Dr. Abdulreşit BROHİ : Prof. Dr. Sadık USTA : Prof. Dr. Alper DURAK This study aimed to determine the effects of different N fertilizer sources on leaching, nutrient contents of rice and yield by using columns filled with disturbed clayey silt soil from Fidanlyk Field, Tokat. The summary of the results from the study are as follows. To soil depth; rice grain yields, nitrogen, phosphorus, potassium, and iron content increased, while straw iron, zinc, and manganese content decreased. Ammonium sulfate increased grain potassium, iron, zinc, manganese, and copper content; ammonium nitrate increased grain yield, grain nitrogen and phosphorus content, straw yield and straw phosphorus, potassium, zinc, and manganase content. Increasing N rate increased grain and straw yield, grain and straw nitrogen content, straw potassium, grain and straw iron, straw zinc and manganase while reduced grain and straw phsophorus, straw potassium, and grain zinc. Results on grain zinc and manganase were not clear. Nitrate content was high at 20- 50 cm depth and it decreased at 60-80 cm depth. Amoninum sulfate resulted in higher leached N03-N than amonium nitrate. As fertilizer-N increased N03-N leached increased. Nitrite-N was high at 20-50 cm depth and it decreased at 60-80 cm depth. Nitrite-N content was higher in ammonium sulfate treatment than in ammonium nitrate treatment in 1st and 4th leaching, while the reverse was true for 2nd and 3th leaching. As fertilizer-N increasedIV N02-N leached increased. Phosphorus leached to 20 to 40 cm depth but not and further. There was not any P in 3th and 4th leaching. There was not a trend in potassium content with respect to soil depth, and ammonium sulfate treatment leached more K than ammonium nitrate. As fertilizer-N rate increased K in leachates increased in all four teachings. Key Words: Leaching, Nitrate, Nitrite, Soil colons, Rice,