Şanlıurfa yöresinde ekimi yapılan bazı arpa çeşitlerinin arpa yaprak lekesine (Rhynchoporicum secalis (Oud) davis) karşı reaksiyonları ve hastalık şiddeti ile verim arasındaki ilişkisinin belirlenmesi

Abstract

ÖZET ŞANLIURFA YÖRESİNDE EKİMİ YAPILAN BAZI ARPA ÇEŞİTLERİNİN ARPA YAPRAK LEKESİNE (Rhyncho sporlum secalis (Oud.) Davis) KARŞI REAKSİYONLARI VE HASTALIK ŞİDDETİ İLE VERİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN BELİRLENMESİ Ha mit KA VAK Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı Doktora Tezi 1997, 90 sayfa Danışman:Prof. Dr. Y. Zekai KATIRCIOĞLU Jüri :Prof. Dr. Y.Zekai KATIRCIOĞLU Prof. Dr. Gürsel ERDİLLER Prof. Dr. Salih MADEN Bu çalışmada 1996 ve 1997 yıllarında Şanlıurfa yöresinde ekimi yapılan bazı arpa çeşitlerinin, arpa yaprak lekesi [Rhynchosporium secalis (Oud.) Davis]' ne karşı reaksiyonları ve hastalık şiddeti ile verim kaybı arasındaki ilişkiler belirlenmeye çalışılmıştır. Bunun yanında etmenin çeşitlerde sergilediği belirtiler, bitkinin fenolojik gelişmesi süresince izlenmiştir. Toplam 20 arpa çeşidinin R. secalis' e karşı reaksiyonları belirlenmiş olup, bu durum 1996 yılında doğal enfeksiyon koşullarında, 1997 yılında ise suni inokulasyon ile gerçekleştirilmiştir. Suni inokulasyon için kurulan denemelere etmenin 1.2x1 06 spor/ml süspansiyonu iki yapraklı fide dönemi, kardeşleme sonu ve başaklanma başlangıcında uygulanmıştır. Farklı hastalık derecelerine bağlı verim kayıpları hassas Blenhaim ve Lenka çeşitlerinde ölçülmüştür, ölçümler 1996 yılında 100 başak ve 1000 dane üzerinden, 1997 yılında ise 100 başak, 1000 dane ve parsel verimleri üzerinden yapılmıştır. Ayrıca 1996 yılındaki ölçümler doğal enfeksiyon koşullarında, 1997 yılındaki ölçümler ise suni inokulasyon koşullarında gerçekleşmiştir. Yine 1997 yılında kurulan parsellere değişik vejetasyon dönemlerde ve farklı sayılardaII etmenin 8xl05 spor/ml süspansiyonu uygulanmıştır. Bütün değerlendirmeler Tesadüf Parselleri Deneme Desenlerine göre kurulmuş olan dörder tekerrürlü parsellerde gerçekleştirilmiştir. Yine bu çalışmalar 1996 yılında altışar m2, 1997 yılında ise birer m2' lik parsellerde yürütülmüştür. Sonuçların değerlendirilmelerine göre 20 arpa çeşidi R. secalis'e karşı önemli düzeyde reaksiyonlar sergilemiş olup, bunlar istatistiksel olarak ortalama 13 farklı grup oluşturmuştur. Ayrıca iki yıldaki deneme sonuçlarına göre hiç reaksiyon göstermeyen W 1936 en dayanıklı, ortalama %64.5 enfeksiyon şiddeti sergileyen Lenka ise en hassas çeşidi temsil etmiştir. Hastalık şiddetine bağlı verim kayıplarının ölçülmesinde patojenin ortalama %25 enfeksiyon düzeylerinde istatistiksel olarak verim kayıplarına yol açmadığı, belirlenen diğer enfeksiyon yoğunluklarında ise farklı düzeylerde verim kayıplarına yol açtığı görülmüştür. Yine ölçümleri yapılan verim birimlerindeki azalmalar paralellik göstermiştir. Kontrole kıyasla 1000 danedeki verim kayıpları istatistiksel olarak Blenhaim' de en az %6.35, en fazla %26.1. Lenka' da ise en az %8.9, en fazla %29.35 olarak belirlenmiştir. Ancak burada iki yıldaki değerlendirmelerin ortalamaları alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Arpa, Rhynchosporium secalis, Reaksiyon, Hassasiyet, Dayanıklık, Hastalık derecesi, Verim kaybı

m ABSTRACT REACTIONS OF SAME BARLEY CULTIVARS GROWN IN ŞANLIURFA TO THE BARLEY SCALD DISEASE (Rhynchosporium secalis (Oud.) Davis), AND THE CORRELATION BETWEEN DISEASE SEVERITY AND YIELD Hamit KAVAK Gaziosmanpaşa University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Plant Protection Ph.D. Thesis 1997, 90 page Supervisor : Prof. Dr.Y.Zekai KATIRCIO?LU Jury : Prof. Dr.Y.Zekai KATIRCIO?LU Prof. Dr. Gürsel ERDİLLER Prof. Dr. Salih MADEN The reactions of several barley varieties to the barley scald disease caused by [Rhynchosporium secalis (Oud.) Davis] and the effect of severity on the yield loss was studied during 1996 and 1997. In addition, the appearance of symptoms on different varieties also studied in the course of plant phenological development. The reactions of the 20 barley varieties to the R. secalis were determined through the natural infections in 1996 and artificial infections in 1997. Experimental plots were treated with 1.2xl06 spor/ml suspensions of the pathogen in differ ant vegetational stages. Yield loss due to the different disease severity was determined in susceptible varieties of Blenhaim and Lenka. Measurements of 100 ears and 1000 grain weights in 1996 were taken and 100 ears, 1000 grain weights and the plot yields in 1997 were determined. In addition measurements were taken natural infections in 1996 and artificial infections in 1997. Additionally, 8xl05 spor/ml suspensions of pathogen in different numbers were applied to experimental plotsin various vegetational stages in 1997. All the evaluations were performed in 2 randomized plots with four repetitions. Studies were conducted in 6m plots in 1996 and in lm2 plots in 1997. According to the statistical evaluation of results, 20 barley varieties exhibited significant reactions and ranked 13 groups. According to the 2 year results, W 1936 showed no reaction being as the most resistant variety, whereas Lenka was the most susceptible variety producing 64.5% enfection severity. The pathogen did not cause statistically significant yield loss when the infection rate was about 25%. However yield loss in different degrees were obserwed with the other disease densities. Decreases in measured yield components showed similarity. 1000 grain weight as the criterion, yield loss of Blenhaim ranged between 6.35 - 26.1, respectively. These values were 8.9% and 29.35% for the Lenka variety. Average of two year studies were used to calculate these values. Key Words: Barley, Rhynchosporium secalis, Cultivar reactions, Susceptiblity, Resistance, Yield loss, Disease severity