Kastamonu ilinde şeker pancarı üretim alanlarında görülen kök saklanması hastalığının yaygınlık oranı, etmen tanısı, bioekolojisi ve çeşit reaksiyonları üzerinde araştırmalar

Abstract

ÖZET KASTAMONU İLİNDE ŞEKER PANCARI ÜRETİM ALANLARINDA GÖRÜLEN KÖK SAKALLANMASI HASTALIĞININ YAYGINLIK ORANI, ETMEN TANISI, BİOEKOLO JİSİ VE ÇEŞİT REAKSİYONLARI ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Nazlı Dide KUTLUK Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Ana Bilim Dalı Doktora Tezi 1999, 97 Sayfa Danışman : Prof. Dr. Semih ERKAN Jüri : Prof. Dr. Semih ERKAN : Prof. Dr. Zeki ÖZER : Yrd. Doç.Dr. Yusuf YANAR Kastamonu Şeker Fabrikası şeker pancarı üretim alanlarında Beet Necrotic Yellow Vein Virus (BNYVV)'ün oluşturduğu kök sakallanması hastalığı ile- enfekteli alan oranı 1994, 1995 ve 1996 yıllarında yapılan sürveylerin sonucuna göre %69.21, %33.12 ve %56.80 olarak saptanmıştır. Hastalıklı bitkilerin yapraklarının fıstık yeşili bir hal aldığı ve normalden daha dik geliştiği, yan köklerin aşın çoğaldığı, iletim demetlerinde kararma ve lifleşmenin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, enfekteli bitkilerin sağlıklılara oranla daha küçük olarak geliştiği gözlenmiştir. Enfekteli şeker pancarı bitkilerinin yan kökleri ve kuyruk uçlarının özsulan sağlıklı indikatör bitkilerine mekanik olarak inokule edildiklerinde, bu indikatör bitkiler BNYVV'ne özgü nekrotik ve klorotik lokal leke, sistemik klorotik mozayık ve yapraklarda deformasyon şeklinde belirtiler ortaya koymuşlardır. Elde edilen Logistik Regresyon formülüne göre toprak özelliklerinden pH, fosfor ve potasyum miktarlarının arttığı, kireç ve siltin azaldığı durumlarda bu hastalığın teşvik edildiğisonucuna varılmıştır. Ayrıca, sıcaklığın da hastalık gelişimi üzerinde önemli bir etken olduğu belirlenmiştir. Sıcaklığın artmasına paralel olarak hastalığın arttığı ve 15-20°C'den ziyade 25°C'de enfeksiyonun yüksek düzeyde oluştuğu saptanmıştır. BNYVV'nün şeker pancarının agronomik özelliklerinden baş adedi, % şeker oranı, baş ve yaprak ağırlığım düşürdüğü gözlenmiştir. BNYVV ve vektörü Polymyxa betae için 13 yabancı ot ve 1 parazitik bitki alternatif konukçular olarak belirlenmiştir. Bunlardan Cirsium arvense (L.) Scop., Chamomilla recutita (L.) Rouschert, Xanthium strumarium L., Sonchus asper (L.) Hill., Convolvulus arvensis L., Descurainia sophia (L.) Webb., Polygonum aviculare L., Polygonum persicaria L., Portulaca oleracea L., Veronica hederifolia L., Solanum nigrum L., Datura stramonium L. ve Tribulus terrestris L. virüs ve vektörünün konukçuları için ilk kayıttır. Anahtar Kelimeler: BNYVV, şeker pancarı, toprak özellikleri, regresyon.

ABSTRACT STUDIES ON INCIDENCE, CAUSAL AGENT, BIOECOLOGY AND VARIETY REACTIONS OF ROOT BEARDED DISEASE SEEN AT SUGAR BEET PRODUCTION AREAS IN KASTAMONU Nazlı Dide KUTLUK Gaziosmanpaşa University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Plant Protection Doctorate Thesis 1999, 97 pages Supervisor : Prof. Dr. Semih ERKAN Jury : Prof. Dr. Semih ERKAN : Prof. Dr. Zeki ÖZER : Yrd. Doç. Dr. Yusuf YANAR At sugar beet production areas of Kastamonu Sugar Factory, it was determined that the ratio of area infected with root bearded disease caused by (Beet Necrotic Yellow Vein Virus) BNYW was 69.21, 33.12 and 56.80% based on the results of surveys done in 1994, 1995 ' and 1996, respectively. It was found that leaves of diseased plant became pistachio green and grew more straight than those of healthy plant, its lateral roots profilerated severely and its vascular bundles became dark and fibrous. In addition, it was observed that infected plants were smaller than healthy plants. When extracts of lateral roots and the top of tail of infected sugar beet plants were mechanically inoculated into healthy indicator plants, these indicator plants showed the most characteristic syptoms of BNYW, such as necrotic and chlorotic local lesions, sistemic chlorotic mosaic and deformation on leaves. Based on Logistic Regression formula, it was concluded that this disease was encouraged in the case of increase in the value of pH, and the amount of phosphor and potassium, and on decrease in lime and silt of soil. Also, it was determined that temperature was an important agent on the disease development. It was found that as being parallel toIV increase in temperature, the disease developed and that infection occurred higher level at 25°C than 15-20°C. It was observed that BNYW decreased agronomic features of sugar beet, including top root number, sugar content, weight of top root and leaf. For BNYVV and its vector Polymyxa betae, 13 weeds and 1 parasitic plant were determined as an alternatif hosts. This is the first time that Cirsium arvense (L.) Scop., Chamomilla recutita (L.) Rouschert, Xanthium strumarium L., Sonchus asper (L.) Hill, Convolvulus arvensis L., Descurainia sophia (L.) Webb., Polygonum aviculare L., Polygonum persicaria L., Portulaca oleracea L., Veronica hederifolia L., Solanum nigrum L., Datura stramonium L., Tribulus terrestris L. were determined to be new host weeds for BNYW and its vector. Key Words: BNYW, sugar beet, soil features, regression