Çevre koşullarının bazı arpa (Hordeum vulgare L.) hat ve çeşitlerinin tane verimi ve diğer bazı özellikleri üzerine etkisi

Abstract

ÖZET ÇEVRE KOŞULLARININ BAZI ARPA {Hordeum vulgare L.) HAT VE ÇEŞİTLERİNİN TANE VERİMİ VE DİĞER BAZI ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ İsmail BOZKURT Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi 1999: 163 Sayfa Danışman: Prof.Dr.M.Emin TUGAY Jüri: Prof.Dr.M.Emin TUGAY Doç.Dr. Saime ÜNVER Doç.Dr. Sabri GÖKMEN Bu araştırma 1995-1996 ve 1996-1997 yetiştirme yıllarında Konya, Kazan ve Haymana koşullarında yürütülmüştür. Denemelerde 4 adet tescilli çeşit ve 20 adet hat olmak üzere toplam 24 genotip kullanılmış ve bu hat ve çeşitlerin farklı çevrelerdeki verim ve verim öğeleri belirlenmiştir. Araştırmada; tane verimi, bitki boyu, m2'deki başak sayısı, başak boyu, başaktaki tane sayısı, başaktaki tane ağırlığı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein içeriği, kış zararı başta olmak üzere toplam 16 adet özellik incelenmiştir. En yüksek tane verim 2001 numaralı hatta 437.56 kg/da, en düşük verim ise 203.63 kg/da ile 2024 numaralı hattan elde edilmiştir. İncelenen karakterlerin; varyans analizi sonuçlarına göre Genotip x Yer, Genotip x Yıl ve Genotip x Yer x Yıl interaksiyonları tane verimi, bitki boyu, başak uzunluğu, başaktaki tane sayısı ve m2'de başak sayısında önemli bulunmuştur.Arpa hat ve çeşitlerinin stabilite parametreleri değerlendirildiğinde en fazla tane verimi 2001 numaralı ıslah hattında belirlenmiş olup, Yesevi-93 çeşidi ikinci sırada yer almıştır. 2001 numaralı ıslah hattının l'den biraz büyük fakat l'e yakın bir regresyon değerine ve belirtme kat sayısından küçük bir sapmaya sahip olması, bu ıslah hattının değişik çevre koşullarında yüksek verim verebileceğini göstermiştir. Ayrıca verim ile incelenen diğer karakterler arasındaki ilişkiler değerlendirildiğinde, tane verimi ile m2 'deki başak sayısı arasında pozitif bir ilişki ve tane verimi ile kış zararı arasında negatif bir ilişki belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Arpa, çeşit, hat, çevre, stabilite, varyans analizi, verim.

Ill ABSTRACT EFFECTS OF ENVIRONMENTAL CONDITIONS ON GRAIN YIELD AND SOME OTHER CHARACTERISTICS OF SOME BARLEY (Hordeum vulgare L.) CULTIVARS AND BREEDING LINES Ismail BOZKURT Gaziosmanpaşa University Graduate School Natural And Applied Science Department Of Field Crops Ph.D. Thesis 1999: 163 page Supervisor: Prof.Dr.M.Emin TU?AY Jury: Prof.Dr.M.Emin TU?AY Assistan Prof. Saime ÜNVER Assistant Prof. Sabri GÖKMEN This study was carried out in Konya, Kazan and Haymana locations during 1995-96 and 1996-97 growing seasons. Totally 24 barley genotypes consisting of 4 cultivars and 20 lines were examined, and yield components and some other characteristics of those were determined at the locations. In this research, totally 16 main traits such as grain yield, plant height, spike number Per m2, spike length, grain number per spike, spike weight, 1000 kernel weight, hectoliter weight and protein content were investigated. The highest and lowest grain yields have been obtained from lines 2001 and 2024 with 437.56 kg/da and 203.63 respectively. According to results of analysis of variance, the effect of genotype x location, genotype x year and genotype x location x year interactions on grain yield, plant height, spike length, grain number per spike, and spike number per m2 has been found statistically important.IV In view of the stability parameters, line 2001 and cv. Yesevi have been found as the most stable. It can be concluded that line 2001 may also out yield the other genotypes across the locations having a regression line, a little higher but close to 1, and a small deviation from the determination coefficient. In addition, a positive relationship between grain yield and spike number Per m2, but a negative relationship between grain yield and winter hardiness were found when considering relationship between grain yield and the other characters studied. Key Words: Barley, cultivar, line, environment, analysis of variance, stability parameters.