3,5-disübstitüe nortrisiklan eldesinde yeni ve uygun bir sentez yolu

Abstract

ÖZET 3,5-DISUBSTITUE NORTRISIKLAN ELDESINDE YENİ VE UYGUN BİR SENTEZ YOLU Metin İŞLEK Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi 2000, 62 sayfa Danışman : Prof. Dr. Osman ÇAKMAK Jüri : Doç. Dr. Adem ÖNAL : Yrd. Doç.Dr. Erbil AĞAR Bu çalışmada 3,5-disübstitüe nortrisiklan türevleri için yeni ve uygun bir sentez yolu geliştirildi. 3,5-Dibromonortrisiklan'ın nükleofilik sübstitüsyon (SnI) reaksiyonları ile nortrisiklanın nitrat ve asetat türevleri elde edildi. Bu reaksiyonlarda kullanılan gümüş katyonu, AgBr oluşturarak brom çıkışını kolaylaştırırken, anyon ise nükleofil görevi yaptı. 3,5-Dibromnortrisiklan (3,5-DBN) (13,14) karışımı oda sıcaklığında susuz aseton içerisinde AgNOı etkileştirilmesi sonucu oluşan exo,exo- ve endo,exo-3,5- dinitroksinortrisiklan (71, 72) bileşikleri kromatografik metotlarla izole edildi (verim: cis- 71; % 11, tram-12; % 51). Aynı şekilde, 3,5-dibromonortrisiklamn 1 ekivalent AgN03 ile muamelesinden 3,5-bromonitrat nortrisiklan bileşikleri (69, 70) elde edildi (verim: 69; % 28, 70; % 23). 3,5-Dibromnortrisiklanın AgC104 ile sulu ortamda 3,5- dihidroksinortrisiklana dönüştürülmesi teşebbüsü kromatografik metotlarla ayrılması güç bir ürün karışımı ile sonuçlandı. Oluşan karışımın esterleştirilmesinden 3,5- diasetoksinortrisiklan 75 ürünü izole edildi. Böylece 3,5-dihidroksinortrisiklanların meydana geldiği dolaylı olarak gösterildi. Anahtar Kelimeler Nortrisiklan, 3,5-Dibromonortrisiklan, AgNOı, AgCH3COO, Ag20, Nitroksinortrisiklan, Asetoksinortrisiklan, nükleofilik sübstitüsyon

ABSTRACT A NEW AND SUITABLE SYNTHESIS METHOD FOR 3,5-DISUBSTITUTED NORTRICYCLANE DERİVATİVES Metin İŞLEK Gaziosmanpaşa University Graduate School of Naturel and Applied Science Department of Chemistry Masters Thesis 2000, 62 page Supervisor : Prof. Dr. Osman ÇAKMAK Jury : Assoc. Prof. Dr. Adem ÖNAL. Asst. Prof. Dr. Erbil A?AR In this work, a suitable synthesis method was described for synthesis of 3,5- disiibstituted nortricyclane derivatives. Nitrate and ester derivatives of nortricylane were prepared from 3,5-dibromonortricyclane (13-14) with nucleophilic substitution reactions (SN1). 3,5-Dibromonortricyclanes (13, 14) were converted to exo,exo- and endo.exo- 3,5- dinitroxynortricyclanes 71 and 72 by treatment with 2 equiv. AgN03 in dry conditions (yields. c/.v-71; 11 %, tram-12; 51 %, respectively). Similarly, 3,5-Bromonitrate derivatives of nortricyclane (69, 70) were prepared by using 1 equiv. AgN03 (yields: 69; 28 %, 70; 23 %). 3,5-Dibromonortricyclane was reacted with AgC104 to obtain 3,5- dihyroxy derivative of nortricyclane in existence of water. Forming 3,5- dihydroxynortricyclanes wasn't purified from reaction mixture chromatographically. However, the formation of dihydroxynortricyclane was confirmed by obtaining of 3,5- diester derivative 75 with esterification of the mixture. Key Words Nortricyclane, 3, 5-dibromonortricyclane, AgNOs, AgCH-jCOO, Ag20, Nitroxynortricyclane, Acetoxynortricyclane, nucleophilic substitution