Doğal boyama materyallerinin üre+amonyak+kalsiyum okzalat mordan sistemi ve diğer mordanlar kullanılarak kökboya (rubia tinctorum L.) ile boyanması üzerinde araştırmalar

Abstract

ÖZET DOĞAL BOYAMA MATERYALLERİNİN ÜRE + AMONYAK + KALSİYUM OKZALAT MORDAN SİSTEMİ VE DİĞER MORDANLAR KULLAMLARAK KÖK BOYA (Rubia Ünctorum L.) İLE BOYANMASI ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR İsmail KAHVECİ Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı Doktora Tezi 2001, 109 sayfa Danışman: Doç. Dr. Adem ÖNAL Jüri : Doç. Dr. Necati MENEK : Doç. Dr. Güngör YILMAZ : Yrd. Doç. Dr. Mustafa CEYLAN : Yrd. Doç. Dr. Bülent BÜYÜKKIDAN Bu çalışmada; yün, tüylü deri ye pamuklu kumaş boyamada yeni bir karışımın (üre + amonyak + kalsiyum okzalat) mordan etkisi detaylı olarak araştırıldı ve çoğunlukla yüksek haslıkta solmayan renkler elde edildi. örneklerin boyanması için, toplanıp kurutulan kök boya {Rubia tinctorum L.) bitkisinin kökleri, (1:1) oranındaki (alkol + su) karışımında, Soxhlet cihazında renksizliğe kadar ekstre edildi. Ön mordanlama vasıtası olarak, ikincil mordanlama metal tuzlarının (K2Cr207, Cu(N03)2.3H20, MnS04.H20, Bi(N03)3.5H20 Ni^HsCOO^^^O, A1(N03)3.9H20, SnCI2.2H20, NKCHaCOOfc, Fe0SfO3)2.9H2O, AK (S04)2.12H20 ve Zn(N03)2.6H20) kullanımından önce (üre + amonyak + kalsiyum okzalat) karışımı kullanıldı. Deneyler pH 2, 4, 6 ve 8'de yapıldı. Boyama sıcaklığı, yün ve pamuk için 90 °C, tüylü deri için 45 °C olarak seçildi. Bütün boyamalarda, flörte oram 1:100 olarak uygulandı.Sonuç olarak, 616 adet yün, 112 adet tüylü deri ve 82 adet pamuklu kumaş numunesi boyandı. Boyamada NH3, H2NCONH2, CaC204, (H2NCONH2+NH3), (NH3+CaC204), (H2NCONH2+CaC204) ve (H^CONH^ NH3+ CaC204) kombinasyonlarından hangisi ya da hangilerinin daha etkili olduğu tespit edildi. Haslık analizlerine göre, en iyi sonuç üçlü (H2NCONH2+ NH3+ CaC204) mordan karışımından elde edildi. Toplam 810 adet numune boyandı, bu numunelerin renk kodları ve haslık analizleri yapıldı ve elde edilen en iyi boyama şartlan yorumlandı. Anahter Kelimeler: Kök boya, mordan, boyar madde, yün, pamuklu kumaş, tüylü deri.

Ill ABSTRACT DYEING WITH MADDER PLANT (Rubia tinctomm L.) USING UREA + AMMONIA + CALCIUM OXALATE MORDANT SYSTEM AND OTHER MORDANTS OF NATURAL DYEING MATTERIALS UPON THE INVESTIGATION Ismail KAHVECİ Gaziosmanpaşa University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Chemistry Ph.D. Thesis 2001, 109 pages Supervisor: Doç. Dr. Adem ÖNAL Jury : Doc. Dr. Necati MENEK : Doç. Dr. Güngör YILMAZ : Yrd. Doç. Dr. Mustafa CEYLAN : Yrd. Doç. Dr. Bülent BÜYÜKKIDAN In this research, the effect a new mordant mixture (urea + ammonia + calcium oxalate) mordant was investigated in detail for dyeing of wool, feathered-learner, cotton samples and unfading colours with high quality fastness were usually obtained. For dyeing of samples, the madder plant (Rubia tinctomm L.) of was picked, dried and extracted in (alcohol + water mixtures 1:1) in soxhlet apparatus and this extract was used. As the pre-mordantation agent, 1he (urea + ammonia + calcium oxalate) mixture was used all of the dyeing materials before application of second mordant of metal salts such as (K2Cr207, Cu(N03)2.3H20, MnS04.H20, Bi(NO3)3.5H20 Ni(CH3COO)2.4H20, A1(N03)39H20, SnCI2.2H20, NKCJfeCOO^, FeONTQ^HzO, ATK (S04)2.12H20 and Zn^OsköI^O). Experiments were carried out at pH = 2, 4, 6 and 8 dyeing temperatures were selected 90 °C for wool and cotton; 45 °C for feathered-leather. The flotte ratio were applied as 1 : 100 for all of the dyeing procedures, Consequently, 616 number of wool, 112 number of feathered-leather and 82 number of cotton samples dyeing were carried out.IV It was determined which of the pre-mordant or pre-mordant mixtures were effective in dyeing NH3, HzNCONHa, CaC204, (H2NCONH2+NH3), (NH3+CaC204), (H2NCONH2+CaC204) and (H2NCONH2+ NH3+ CaC204). According to the fastness analyses, the best results were obtained from the application of the triplex mordant mixtures (H2NCONH2+ NH3+ CaC204). Total, 812 samples have been dyed and fastness analyses were performed, colour codes were determined and the best dyeing conditions mat obtained in this research were interpreted. Key Words: Madder plant, mordant, dyestuff, wool, cotton, feathered-learner