Ambrosia artemisiifolia L.`nın Karadeniz bölgesinde yaygınlığı ve çimlenme biyolojisi

Abstract

Çalışmada Karadeniz Bölgesi'nde Ambrosia artemisiifolia L.'nın yayılım alanlarının belirlenmesi, bitkinin bölgeye yerleşip yerleşmediğinin saptanması ve tohumlarının çimlenme biyolojilerine ilişkin bazı özelliklerinin saptanması amaçlanmıştır. Çalışma alanını oluşturan Sinop ve Artvin/Hopa arasında kalan alan (850 km)10 x 10 km'lik ızgaralara bölünmüştür. Toplam olarak 211 noktada sürveyler gerçekleştirilmiştir. Sürvey çalışmalarında bitkiler kayıt altına alınmış, ekolojik veriler toplanmış, toprak örnekleri alınmış ve fiziksel/kimyasal analizlere tabi tutulmuştur. Farklı bölgelerden toplanan tohumlar üzerinde dormansi kırma çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Tohumların optimum çimlenme sıcaklıkları ile ışık gereksinimlerini belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalar; 9 farklı sıcaklık ve 3 farklı ışık rejimi altında yürütülmüştür. Sürvey çalışmaları sonucunda A. artemisiifolia'nın çok farklı ekosistemlerde bulunabildiği (tarım ve tarım dışı alanlar) saptanmıştır. Ancak bitkinin genellikle tahrip edilen alanları istila ettiği vejetasyonla kaplı tahrip edilmemiş doğal ekosistemlerde nispeten daha az yoğunluk oluşturduğu belirlenmiştir. Sürvey çalışmaları sonucunda A. artemisiifolia bulunan alanlarda 32 familyaya ait 108 yabancı ot türü tespit edilmiştir. Yapılan PCA analizlerinde bitkiye rastlanan alanlar; i) A. artemisiifolia dahil olmak üzere tek yıllık yabancı otlarla temsil edilen ve sürekli tahrip edilen alanlar, ii) Artemisia vulgaris başta olmak üzere çok yıllık yabancı otların dominant olduğu daha az tahrip edilen alanlar ve iii) alanı tamamen kaplayan istilacı sarmaşıklar Sicyos angulatus ve Persicaria perfoliata yoğun bulunduğu habitatlar olmak üzere temel olarak 3 kategoride sınıflandırılmıştır. Ancak yapılan jeoistatistiksel analizlerde bitkinin dağılımı üzerinde toprağın fiziksel-kimyasal özellikleri etkili bulunmamıştır. Dormansi kırma çalışmalarında kabuğun zımpara ile aşındırılması en etkili yöntem olarak belirlenmiştir. Tohumların minimum ve maksimum çimlenme sıcaklıklarının sırası ile 5 °C ve 40 °C olduğu, optimum çimlenme sıcaklığının ise bölgelere göre ufak farklılıklar gösterdiği ve 25°C - 26,1°C arasında değiştiği saptanmıştır. Tohumların çimlenmesi için 12 saat karanlık ve 12 saat ışık koşullarının, tamamen karanlık ve aydınlık koşullara göre daha uygun olduğu saptanmıştır. Çalışma ile bitkinin Karadeniz Bölgesine artık yerleştiği ve tarım alanlarında sorun olmaya başladığı saptanmıştır. A. artemisiifolia'nın geliştiği habitatların genel özellikleri ve çimlenme çalışmaları bitkinin ilerleyen dönemlerde ülkemizin çok farklı bölgelerine yayılabileceğini ve önemli ekonomik ve ekolojik sorunlar oluşturabileceğini ortaya çıkarmıştır.

This study was carried out to determine the distribution range, current status (established/non-established) of Ambrosia artemisiifolia L. in Black Sea region and factors affecting germination biology of the seeds. The study consisting from Sinop to Artvin/Hopa (850 km) was divided into 10 × 10 km grids, a total of 211 points were surveyed. During survey the plant accompanying to the A. artemisiifolia were recorded, ecological data were collected, and soil samples were taken. The chemical and physical properties of soil samples were determined. Dormancy breaking studies were conducted using the seeds collected from different habitats. The optimum, minimum and maximum temperature requirements for seed germination, and effect of light duration on germination were studied in petri dish experiments. The experiments were performed under 9 different temperature and 3 different light/dark regimes. The results of the survey indicated that A. artemsiifolia can be found in different habitats (agricultural and non-agricultural areas) in the region. The widely invaded sites were ruderal areas facing frequent disturbance while, the established habitats covered with vegetations were found less prone to the invasion. Total 108 weed species accompanying A. artemisiifolia, representing 32 families, were observed during the survey. PCA analysis of the survey data indicated that A. artemisiifolia invaded region can be divided into three specific categories; i) A. artemisiifolia dominated areas having annual vegetation represented by continuously disturbed habitats, ii) Artemisia vulgaris dominated area represented by perennial vegetation and less disturbed habitats and iii) the invasive vines completely covering the soil surface; Sicyos angulatus and Persicaria perfoliata dominated area. The geo-statistics analyses revealed that there exists no correlation among A. artemisiifolia distribution and soil properties. Scarification of seeds with sandpaper was found superior in breaking dormancy compared to all other methods. The minimum and maximum temperature for germination was found to be 5 °C and 40 °C respectively. Optimum germination temperature range slightly differed for different habitats and was found to be 25-26.1 °C. Similarly, 12 hours light and dark cycle was found to be optimum compared with 24 h light/dark cycle. In conclusion, the plant is found to be established and started to create problems in agricultural areas in the region. The results revealed that the preferred habitats for growth in the region and germination studies indicated that the plant may spread to different regions of the country and might create serious economic and ecological problems in the future.