İran ve Türkiye eğitim sistemlerinin yapı ve amaçlar açısından karşılaştırmalı analizi

Abstract

Bu araştırmada İran ve Türkiye eğitim sistemlerinin yapı ve amaçlar açısından karşılaştırılması amaçlanmıştır.Tarih boyunca insan ve toplumlar için eğitim, büyük bir önem taşımıştır. Son dönemlerde ise eğitim, bütün bireyleri ve toplumları kuşatan sistematik bir hal almıştır. Öyle ki devletler eğitime bütçelerinden önemli bir pay ayırmakta ve eğitim öğretim sürecini planlı ve programlı bir şekilde yürütmektedir. Küreselleşen dünyada sistemler birçok konuda olduğu gibi eğitim konusunda da birbirlerini etkilemektedir. Bu etkileşimin eğitim sistemlerini geliştirici bir özellik ortaya koyduğu açıktır. Bu etkileşimi ortaya koymak ve ülkelerin eğitim sistemleri arasında benzerlikleri ve farklılıkları tespit etmek açısından karşılaştırmalı eğitim, önemli bir disiplin olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye ve İran, Ortadoğu'nun iki önemli ülkesi olarak tarihi, kültürel, siyasi, ekonomik ve coğrafi ilişkilere sahiptir. Devam etmekte olan bu yakın ilişkiler, her iki ülkenin eğitim sistemlerinin karşılaştırılmasını literatür açısından faydalı hale getirmektedir. İki ülkenin eğitim sistemine genel olarak bakıldığında ülke nüfusundan net okullaşma oranına, amaçlardan yapıya kadar birçok benzerliğin olduğu görülmektedir. Tabii ki bazı farklılıklar da söz konusudur. Ancak her iki ülkenin siyasal rejimleri birbirinden çok farklı olmasına rağmen, tek tip insan yetiştirmeyi hedeflemeleri açısından benzer özelliklere sahiptir. Bu çalışmada İran ve Türkiye eğitim sistemlerinin yapı ve amaçlar bakımından benzerlikleri ve farklılıkları tespit edilmiş, bulgular yorumlanmış ve önerilerde bulunulmuştur. Bu bağlamda çalışmada, temelde yatay yaklaşım, bazı konularda yatay yaklaşımın yanında dikey yaklaşım ve tarama modeli kullanılarak Türkiye ve İran eğitim sistemlerinde yer alan benzerlik ve farklılıklar irdelenmiştir. Türkiye ve İran'ın benzer modernleşme süreçlerinden geçmeleri her iki ülkenin eğitim politikalarına ve uygulamalarına yansımıştır. Bu durumun bir sonucu olarak Batılılaşma eğilimi iki ülkede eğitim sistemini yapı, amaç, yönetim ve finansman açısından etkilemiştir. Türkiye'de Cumhuriyet Döneminde eğitim sistemi laik, ulusal, Atatürkçü ve milliyetçi bir yapıya bürünmüştür. Aynı dönemde İran'da hüküm süren Pehlevi Hanedanlığı döneminde de eğitim sistemi benzer bir yapı arz etmiştir. 1979 yılında gerçekleşen İran İslam Devrimi, iki ülkenin eğitim sistemleri arasındaki temel farklılığı oluşturmuştur. İran'da bu tarihten itibaren eğitim sistemi dini/İslami/mezhebi ve milli esaslar ve yaklaşımlar doğrultusunda şekillenmiş; Türkiye'de ise Cumhuriyetle başlayan laik ve ulusalcı eğitim anlayışı devam edegelmiştir. Her iki ülkenin siyasi rejimlerinden kaynaklanan eğitim sistemlerindeki bu temel fark, tek tip insan yetiştirmeyi hedeflemeleri bakımından ise oldukça benzerlik arz etmektedir.

Throughout the history education has been of great significance. In recent times, it turned into a systematic phenomenon surrounding all individuals and societies. The states allocate substantial part of their budgets to education and run education process in a well-planned way. In a globalizing world, the systems influence each other on the issue of education as they do in many issues. As a matter of fact, this interaction process lead these educational systems to progress. To reveal this interaction and to find out the similarities and differences among the educational systems, comparative education appears as a valuable discipline. Turkey and Iran have historical, political economic and geographical relations as the two important countries of the Middle East. These ongoing relationships requires the comparison of the educational systems of both countries. When we look at the education systems and status of the two countries, from demographics to schooling rates, from objectives to the structure it is possible to find serious similarities. There are differences to note as well. However despite the incompatibility between the political regimes of the two, they are similar in targeting to create a uniform and homogenous nation. The purpose of this study is to compare the educational systems of Turkey and Iran by handling the existing education systems by addressing to the similarities and differences of general structure, objectives and principles. This study figures out the similarities and differences of Turkish and Iranian educational systems in structure and main purposes, interprets the findings and propose several suggestions. While comparing the educational systems of the two countries, basically horizontal approach has been employed but for some parts both horizontal and vertical approaches beside survey model have been employed. The similarities and differences of Iranian and Turkish educational systems are explored with this methodological approach.Similar modernization processes in both countries have influenced the adaptation of similar educational policies and implications. As a result of that, the favour of westernization influenced the structure, objective, management and financing of education system in both countries. In the Republican Turkey the education system took the form of a secular and national one with nationalist and Kemalist tones. In the same period Pahlavi dynasty ruling Iran established a similar educational system. Islamic Revolution of 1979 in Iran paved the way for the disparity between the education systems of the two countries. Following the revolution, Iran reshaped its educational system on religious/Islamic/sectarian and national principles and approaches while Turkey survived its secular nationalist approach to education. Despite this basic difference in structure stemming from the political regime, the two converge in their targets to bring up uniform and homogenous people.