Kontrollü internet kullanımı psikoeğitim programının üniversite öğrencilerinin problemli internet kullanımlarına etkisinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, Kontrollü İnternet Kullanımı Psikoeğitim Programı'nın (KİKUPP) üniversite öğrencilerinin problemli internet kullanım davranışlarına etkisinin zamana bağlı olarak örtük gelişim modeli ile incelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca, programın etkililiği, katılımcı görüşlerinden de faydalanılarak değerlendirilmiş ve nicel bulguları desteklemek amacıyla tartışılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu,2015-2016 öğretim yılı bahar döneminde Orta Karadeniz Bölgesindeki orta ölçekli ildeki bir üniversitenin, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık programındaki birinci ve ikinci öğretim öğrencilerinden uygun örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen121 (38erkek, %31.4;83kadın, %68.6) öğrencioluşturmaktadır.Araştırmada hem nitel, hem de nicel verilerden faydalanılarak sonuçlar değerlendirildiği için, araştırma modelinde karma araştırma yöntemi (mixed method) kullanılmıştır.Araştırma, yarı deneysel modeller içinde tanımlanan zaman serileri (times series) deseninde tasarlanmıştır. Zamana bağlı değişimleri belirlemek amacıyla zaman serileri içerisinde eğitim bilimleri ve sosyal bilimler alanında son yıllarda daha fazla kullanılmaya başlanan örtük gelişim modeli kullanılmıştır. Araştırmanın nicel verilerini elde etmek amacıyla katılımcılara `Problemli İnternet Kullanım Ölçeği` ve `İnternette Bilişsel Durum Ölçeği` uygulanmıştır. Veri toplama işlemi üçer hafta aralıklarla altı kez tekrar edilmiştir. Nitel veriler ise, psikoeğitim programının ilk ve son haftasında katılımcılara verilen açık uçlu soru formları ile elde edilmiştir. Verilerin analizinde nicel verilere Mplus7 istatistik programı ile örtük gelişim modeli uygulanmış; nitel verilere ise betimsel analiz ve içerik analizi uygulanmıştır. Analiz sonucundaProblemli İnternet Kullanım Ölçeği toplam puan düzeyleri ve bu ölçeğin alt boyutları olan aşırı kullanım, sosyal fayda/sosyal rahatlık ve internetin olumsuz sonuçları düzeylerinin; İnternette Bilişsel Durum Ölçeği toplam puan düzeyleri ve bu ölçeğin alt boyutları olan sosyal destek, yalnızlık-depresyon, azalmış dürtü kontrolü ve dikkat dağıtma düzeylerinin zamana bağlı olarak Kontrollü İnternet Kullanımı Psikoeğitim Programı'nın etkisiyle azaldığı ortaya konmuştur. Ayrıca, yalnızlık-depresyon alt boyutu dışındaki tüm toplam puanlar ve alt boyutlar düzeyinde, sürecin başında yüksek düzeyde problemli internet kullanımına sahip katılımcıların süreçte zaman içerisinde daha yavaş gelişim gösterdikleri, sürecin başında daha düşük düzeyde problemli internet kullanımına sahip katılımcıların ise süreç içinde zamana bağlı olarak daha hızlı gelişim gösterdikleri belirlenmiştir. Çalışmanın nitel verilerine göre ise, sürecin başında KİKUPP sonucunda elde etmeyi amaçladıkları hedeflere göre katılımcılar interneti doğru zamanda kullanma, doğru amaçlar için kullanma, kullanma süresini azaltma şeklinde programın hedefleriyle paralel hedefler belirlemişlerdir. Programın sonunda, KİKUPP'nın kendilerine olan katkılarıyla ilgili görüşleri incelendiğinde ise, zaman yönetimi, farkındalık, kontrollü kullanım açısından yarar gördüklerini ifade etmişlerdir. Katılımcılar, sürecin en çok ısınma etkinlikleri, etkileşim ortamı ve psikoeğitim etkinliklerini sevdiklerini ifade ederken, form doldurma, benzer etkinlikler, yorucu olması gibi özelliklerini ise az sevdiklerini belirtmişlerdir. Katılımcılar KİKUPP'nın düşüncelerinde, davranışlarında ve duygularında olumlu yönde değişiklikler meydana getirdiğini ifade etmişlerdir. Çalışmanın sonuçlarına göre KİKUPP bireylerin problemli internet kullanımları üzerinde zamana bağlı olarak değişim sağlamada anlamlı etkiye sahip bir psikoeğitim programıdır.Anahtar Kelimeler: Problemli İnternet Kullanımı, Örtük Gelişim Modeli, Sosyal Bilişsel Model, Psikoeğitim Programı, Önleyici Rehberlik

In this study, it was aimed at investigating the effects of Controlled Internet Use Psychoeducation Program (CIUPP) on undergraduates' problematic internet usage behaviors over time using latent growth model. Moreover, the program was evaluated by interviewing the participants, and these data were discussed with the aim of supporting the quantitative data. The participants of this study were selected using convenient sampling technique and composed of 121 undergraduates (38 male, %31.4; 83 female, %68.6) who were studying guidance and psychological counselling at a state university in Central Black Sea Region during Spring Semester of 2015-2016 academic year. A mixed method approach was used in this study since both the qualitative and quantitative data were analyzed in the study. This study was conducted as a time-series design, which is one of the quasi experimental designs. Latent growth model, which is increasingly used in educational and social sciences in order to determine the time-dependent changes, was used in this study. `Problematic Internet Usage Scale` and `Online Cognition Scale` were used in order to gather the quantitative data. Data collection process was conducted at intervals of 3 weeks and repeated 6 times. Qualitative data, on the other hand, were collected using questionnaires in the first and last weeks of the program. Quantitative data were analyzed using latent growth model by Mplus7 statistical software. Qualitative data were analyzed using descriptive and content analysis techniques. The results showed that participants' scores obtained from Problematic Internet Usage Scale and its subscales, which are excessive usage, social benefit/social comfort, and negative consequences of internet, and from Online Cognition Scale, and its subscales, which are diminished impulsecontrol, loneliness/depression, distraction, and social comfort, decreased over time with the effect of CIUPP. Moreover, participants obtaining higher scores from all of the scales and subscales except for loneliness/depression subscale in the beginning of the program demonstrated an improvement at a slower rate than those with lower scores. The qualitative data showed that participants' personal goals related to the program were parallel with the goals of the program. Using internet at the right time, using internet for right purposes, and decreasing the usage time were among the personal goals expressed by the participants. When the participants were asked about the effects of CIUPP, it was observed that participants stated that the program was useful in terms of time management, awareness, and controlled usage. Participants enjoyed warm-up activities, interaction environment, and psychoeducation activities most, while they didn't like filling in the forms, similar activities, and tiring activities much. They expressed that CIUPP caused positive changes in their thoughts, behaviors, and feelings. According to results, CIUPP is a psychoeducation program, which has a significant effect on time-dependent change in individuals' problematic internet usage.Keywords: Problematic Internet Usage, Latent Growth Model, Social Cognitive Model, Psychoeducation Program, Preventive Guidance