Bahaeddin Özkişi sözlüğü

Abstract

Dil öğretiminin asıl amacı bireylerin konuşma, dinleme, okuma ve yazma ile bağlantılı olarak dildeki yetkinliği geliştirmektir. Bu amacı gerçekleştirebilmek için ders kitapları, dil bilgisi alıştırmaları, oyunlar, canlandırmalar, çeviriler, ses kayıtları, videobantları, yaratıcı yazma ve sözlükler gibi birçok araç kullanılabilir. Sözlükler bu araçlar arasında en eski ve en yaygın olanlardandır. Yakın bir geçmişe kadar da dil eğitiminin yegâne aracı olarak görülmüşlerdir. Ancak bilgi teknolojilerinin gelişmesi ve eğitim anlayışının değişmesine paralel olarak temel araç olmaktan çıkmış, eğitim-öğretim faaliyetlerinin destekleyicisi ve tamamlayıcısı olmaya başlamıştır. Hâlihazırdaki Türkçe Dersi Öğretim Programı başta olmak üzere sözlüklerin dil eğitiminde kullanılması gerektiğini vurgulayan pek çok durum bulunmaktadır. Hem en kadim öğrenme araçlarından biri olması hem de modern zamandaki öğretim programlarında tavsiye edilmesi sözlük kavramının gelişmesine ve çeşitlenmesine neden olmuştur. Günümüzde eğitim amacıyla kullanılmakta olan pek çok sözlük çeşidi bulunmaktadır: okul sözlükleri, resimli sözlükler, iki dilli sözlükler, atasözleri sözlükleri, deyim sözlükleri, eş anlamlılar sözlükleri, benzer yazılışlı kelimeler sözlükleri... Yazar sözlükleri de bu kapsamda değerlendirilebilecek sözlüklerdendir. Özellikle metin çözümlemelerinde ve öğrencilerin yeni kelime ve anlamları öğrenmelerinde oldukça işlevseldirler. Bu çalışmada da Türk edebiyatının önemli yazarlarından olan ve kitapları 100 temel eser kapsamında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğrencilere tavsiye edilen Bahaeddin Özkişi'nin sözlüğü hazırlanmıştır.Bahaeddin Özkişi, 19 Haziran 1928'de Manisa'nın Demirci ilçesinde dünyaya gelmiştir. Ömer Lütfü Efendi ve Azize Hanımın dört çocuğundan biridir. Ehli tasavvuf bir çevrenin içinde büyüyen Özkişi'nin çocukluğu İstanbul Fatih Karagümrük'te geçmiştir. Doğu ve Batı kültürüne vakıftır. `Dünya dahi bütün maddi değerlerin üstünde tutan, titiz, coşkulu, gelenekten beslenen hassasiyetiyle; tarihe, dile, dine kısacası bütün manevi değerlere hayatı ve yaşam şekli ile sembolleştirilen sanatçı bir kişiliğe sahiptir.` (Yardım, 2004, s. 9). Bu yüzden Milli Eğitim Bakanlığının öngördüğü pek çok değere ait metinleri bulunmaktadır. Bunların başında da 100 temel eser arasında sayılan Sokakta romanı ve Göç Zamanı adıyla bir araya getirilmiş hikâyeleri gelmektedir. Göç Zamanı'nında kültürel ve manevi değerler ustalıkla işlenmiştir. Zaman zaman şiirsel ifadeler, mısra güzelliğinde cümleler, kesik ve devrik cümle kullanımı eserde göze çarpan unsurlardır. Konu olarak insanın geleceği, sahip olduğu kültürel değeri koruma, milletçe değerlere sahip çıkma işlenmiştir. Bu yüzden Türkçe ders kitaplarındaki pek çok temayı destekleyecek hikâyeler içermektedir. Üstelik bu hikâyeler genellikle küçürek öykü türünde olduğundan okuması kolay ve kısa sürede gerçekleştirilebilir niteliktedir. Bu, söz konusu metinlerin sınıf ortamında veya dışında bir eğitim materyali olarak kullanılmasını kolaylaştıran bir durumdur. Hem içerik açısından öğrencilerin öğrenmesi gereken durumlarına, hem de dil açısından onların öğrenmesi gereken hedef söz varlığına bir bağlam oluşturması Göç Zamanı öykülerini değerli kılmaktadır. Bu yüzden Göç Zamanı öykülerinin okuma eğitiminde ve söz varlığının zenginleştirilmesinde kullanımını sağlayacak, öğrencilerin gerek okulda gerekse okul dışında kendi kendilerine öğrenmeler yapabilmelerinin önünü açacak bir araca ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaç, hikâyelerin içerdiği söz varlığını esas alan bir sözlük olarak tasarlanmıştır. Zira sözlükler piyasada var olan ve bireysel öğrenmeleri sağlayan en ucuz ve yaygın öğrenme kaynaklarıdır. Bahaeddin Özkişi Sözlüğü, yazarın hikâyeleri öğrencilerin okuma edinimlerini kolaylaştıracak biçimde ve sözlük biliminin temel ilkeleri dikkate alınarak hazırlanmıştır. Bunun için Göç Zamanı adlı kitap belge tarama yoluyla ele alınmış, sözcüklerine ayrıştırılmış, sonra bu sözcüklerin kullanıldıkları anlamlar tespit edilmiş ve her bir farklı anlam ayrı bir anlam biricik olarak işaretlenmiş, kaç kez tekrar ettiği belirtilmiş, aynı anlamın bulunduğu sayfa numaraları gösterilmiş, türü belirtilmiş, kökeni yazılmış, tanımlanmış ve örneklendirilmiştir. Sonra madde başları yaygın sözlük anlayışına uygun olarak alfabetik olarak dizilmiştir.Bahaeddin Özkişi Sözlüğü, başta ortaokul olmak üzere Türkçe eğitimi alan herkesin okuyabileceği, özellikle metinleri okurken karşılaşacakları yeni anlam ve kelimelerin çözümlenmesinde yararlanabileceği bir eser olarak toplam 232'si özel olmak üzere 2564 isim, 1301 fiil, 1001 sıfat, 417 zarf, 32 bağlaç, 43 ünlem, 205 deyim, 26 atasözü içermektedir. Bu zengin söz varlığının önemli bir kısmı Türkçenin en kapsamlı sözlüğü olan Türkçe Sözlük'te bulunmamaktadır. Doğal olarak Türkçe Sözlük'ü kullanan bireyler metinlerde geçen bazı kelimeleri veya anlamları bulamazlar. Bu durum da Bahaeddin Özkişi Sözlüğü'nü değerli kılan bir başka özelliktir.Anahtar Kelimeler: sözlük türleri, Bahattin Özkişi, Türkçe eğitimi

The main purpose of language teaching is to develop the competence of the individuals in connection with speaking, listening, reading and writing. Many tools can be used to accomplish this aim, such as textbooks, grammar exercises, games, animations, translations, sound recordings, videotapes, creative writing and dictionaries. Dictionaries are the oldest and most common of these tools. Until recently, they were regarded as the only means of language education. However, in parallel with the development of information technology and the change of educational attitude, it has become a basic tool and has become a supporter and complement of educational activities. There are many situations that emphasize that dictionaries should be used in language education, especially the current Turkish Language Teaching Program. Both being one of the old learning tools and being recommended in modern teaching programs has led to the development and diversification of the dictionary concept. Today, there are many dictionary types that are used for education, such as: school dictionaries, pictorial dictionaries, bilingual dictionaries, proverbs dictionaries, dictionaries, synonyms dictionaries, similar spellings dictionaries... Author dictionaries are dictionaries that can be evaluated in this context. They are especially useful for students in text analysis and in learning new vocabulary and meanings of the words. In this study, the dictionary of Bahaeddin Özkişi is prepared. Bahaeddin Özkişi's books are recommended by the Ministry of National Education to the students, is prepared from the important authors of Turkish literature and books in 100 basic works.Bahaeddin Özkişi was born on June 19, 1928 in Demirci, Manisa. He is one of the children of Ömer Lütfü Efendi and Azize Hanim. The childhood of Özkişi, who grew up in a sufi circle of people, passed through İstanbul Fatih Karagümrük. He knows eastern and western cultures very well. `With the precision, enthusiasm, and nourishment that keeps the world above all material values, language, religion, in short, all spiritual values have an artist personality symbolized by the way of life and life` (Help 2004, s. 9). Therefore, there are many texts belonging to the values prescribed by the Ministry of National Education. Among them are the novels `Sokakta`, which is among the 100 basic works, and the stories brought together in the name of `Göç Zamanı`. Cultural and spiritual values are masterfully handled in `Göç Zamanı`. From time to time, poetic expressions, poetical sentiments, truncated and overturned sentence usage are factors that multiply on the work. The subject is the protection of the cultural value that is possessed the value of the nation has been processed. Therefore, it contains stories to support many of the topics which are in Turkish textbooks. Moreover, since these stories are usually short stories, they are easy to read. This makes easy to usage of the texts as an educational material both inside and outside the classroom. It makes the `Göç Zamanı` stories valuable both in terms of content and in terms of the situations that learners must learn, as well as creating a context for the target vocabulary that they need to learn from the language perspective. Therefore, necessary to provide a way for the students to use the `Göç Zamanı` stories in the reading and enrichment of their vocabulary, and to make their own learning both at school and out of school. This need was designed as a dictionary based on the existence of the words contained in the stories. Because dictionaries are the cheapest and most common learning resources available on the market and providing individual learning.The Bahaeddin Özkişi Sözlüğü is prepared by taking the basic principles of the dictionary science into account so that the author's stories will facilitate the acquisition of the students' reading. For this, the book `Göç Zamanı` is handled by scanning the document, separated into words, and then the meanings of these words are determined, and each different meaning is marked with a separate meaning, number of repetitions, number of pages with the same meaning, the root is written, defined and exemplified. Substance headings are then sorted alphabetically according to the common dictionary conception.Bahaeddin Özkişi Sözlüğü is a collection of 2564 names of which 232 are special, 1301 verbs, 1001 adjectives, 417 adverbs, 36 conjunctions, 205 phrases, 26 proverbs. as a work that can be read by everyone who is educated in Turkish, especially middle school, and can especially benefit from the solution of new meanings and words exclamation, An important part of this rich vocabulary is not found in the Turkish Dictionary, which is the most comprehensive dictionary of Turkic languages. Naturally, individuals who use the Turkish Dictionary cannot find certain words or meanings in texts. This is another characteristic of the Bahaeddin Özkişi Sözlüğü.Key Words: dictionary types, Bahattin Özkişi, Turkish education