The physical growth of Istanbul

Abstract

KISA ÖZET MEHMET KARAKUYU Temmuz 2001 İSTANBUL'UN ŞEHİRSEL GELİŞİM SURECİ: BİR DURUM DEĞERLENDİRMESİ Şehirlerin kuruluşu, zaman içerisindeki gelişimi şehir coğrafyası bakımından oldukça önemli bir yer tomaktadır. Bu tez, tarihsel süreç içerisinde şehrin alansal gelişimini ve bu gelişimin şehir morfolojisi üzerindeki etkilerini ve arazi kullanımı değişimlerini ortaya koymaya çalışmıştır. İstanbul'un seçilmesinin sebebi; üç bin yıllık köklü bir tarihi geçmişe sahip olması ve özellikle dünyanın hiçbir yerinde görülmemiş oranda yoğun nüfus baskısına maruz kalmasıdır. Tarih içerisinde meydana gelen arazi kullanımı değişimleri dönemler halinde incelenmiş ve yorumlanmaya çalışılmıştır. İstanbul şehrinin bu tarihsel gelişimi yedi döneme ayrılmış ve yukarıda belirtilen kriterlere göre incelenmiştir. XIX. Yüzyılın sonlarına kadar fazla bir nüfus artışına ve göçe maruz kalmayan İstanbul şehri, XX. Yüzyılın özellikle ikinci yarısından itibaren yoğun bir nüfus baskısı altında kalmıştır. XX. Yüzyılda üretim teknolojisinde meydana gelen gelişmeler, toplumsal, ekonomik, kültürel yapıda önemli değişmelere neden olmuştur. Bu değişmeler sonucunda Anadolu'dan İstanbul'a doğru meydana gelen göçler başlamıştır. Bu göçler, İstanbul şehrinin sınırlarının gelişmesine neden olmuştur. Bunun yanında şehrin sınırlarının gelişmesi ve arazi kullanımının değişmesinde devlet politikalarının yanında, ulaşım kolaylıklarının ve teknolojik ve kültürel gelişmelerinde önemli bir etkisi mevcuttur. Sonuç olarak, şehir alanlarının nasıl geliştiği ve arazi kullanımının değişimi ve oranları bu tez içerisinde analiz edildi. Bunun yanında İstanbul'un uzun tarihi içerisinde, göze çarpan değişimlerin meydana geldiği, son dönem üzerinde yoğunlaşıldı. Ayrıca şehir arazi kullanımının beş modeli İstanbul'a uygulandı ve bunlardan `Şehir alan modeli`nin İstanbul metropolitan alanına uygun olduğu kararına varıldı. Anahtar Kelimeler: İstanbul Şehirleşme Süreci Şehir Coğrafyası Şehir Arazi Kullanımı Şehirleşme Şehir Alan Modeli

ABSTRACT MEHMET KARAKUYU July 2001 THE PHYSICAL GROWTH OF ISTANBUL: A CASE STUDY This thesis addresses the physical growth of Istanbul, and it also includes elements of urban historical geography. Istanbul is unique because its urbanization rate is higher than almost anywhere else in the world. Within less than half a century, Istanbul has experienced a dramatic transformation to its urban morphology. In this research, it will be possible to establish which historical conditions are underlying growth and what their effects on urban morphology are. Changes to urban land use are examined period-by-period. Seven historical periods are employed: the Ancient City, the Byzantine City, the Ottoman City I, the Ottoman City II, the Post-Republic City, the Modern City I, and the Modern City II. Originally, growth was largely limited to the historical peninsula (Sultanahmet). Until the end of the 19 century, in-migration remained relatively constant with levels of out-migration and attrition. However, in the Post-Republic period, in-migration to Istanbul from Anatolia began to accelerate. It is the acceleration of growth in Istanbul that is the focus of this thesis. Human behavior, transportation initiatives, and governmental policy have all been instrumental in their effect on the urban morphology of Istanbul. Finally, how the physical growth of the city and urban land uses has changed is analyzed. In this thesis, the focus is on the Modern City I and Modern City II periods, since this is when urban growth began to accelerate most markedly. For the Modern City, the urban realms model is employed as an analytical framework. Key Words: Istanbul Physical Growth Urban Geography Urban land use Urbanization Urban realms model IV